Rock inscriptions of the Grama Bay

Inskrypcje naskalne w Zatoce Grama to stanowisko archeologiczne w południowo-zachodniej Albanii, w okręgu Vlorë, w zatoce Grama położonej na wybrzeżu Morza Jońskiego w górach Karaburun, obejmujące około 1500 inskrypcji skalnych, które pochodzą z okresu od III wieku p.n.e. do XV-XVI wieku. Nazwa zatoki pochodzi od greckiego słowa γράμμμα oznaczającego "list".

Mała zatoka, trudno dostępna od strony lądu, ale obfitująca w źródła, zawsze była ulubionym miejscem postoju i schronienia dla żeglarzy, żołnierzy, kupców i piratów. Miasto Oricum, położone 12 km na północ, zostało założone w VII w. p.n.e. a jego mieszkańcy zaczęli wykorzystywać zatokę Grama jako kamieniołom w III w. p.n.e. skąd wydobywali wapień dobrej jakości. Pierwsze inskrypcje wyryte na wschodniej ścianie skalnej zatoki zostały wykonane przez samych pracowników kamieniołomu. W ciągu kolejnych 2 tys. lat kolejni żeglarze nanosili na skały swoje znaki, które w dawnym kamieniołomie pokryło 1500 napisów. Większość z nich jest napisana w starożytnej grece i łacinie, ale są też napisy w języku mesapińskim, a także wykonane przez Greków bizantyjskich i Turków osmańskich. Zazwyczaj podają one nazwę ludu i jego statków oraz często powołują się na Dioskurów. W Zatoce Grama pojawiały się również postacie historyczne, które odcisnęły swoje ślady na skale, takie jak Pompejusz w 48 r. p.n.e. czy Jan V Palaiologos około 1369 r. Rzymski mąż stanu Sulla właściwie nigdy nie odwiedzał zatoki, ale w 86 r. p.n.e. po pokonaniu Mitrydatesa VI z Pontu podczas pierwszej wojny mitrydycznej, nakazał upamiętnić swój triumf nowym napisem na skałach zatoki Grama. Średniowieczne inskrypcje wzywają Pana do pomocy.

Osoby przybywające do Zatoki Grama po XV wieku kontynuowały tradycję wykonywania własnych graffito, jednak mają one mniejszą wartość archeologiczną. Najbardziej znaczące są napisy wykonane rękami Himariotów w XIX-XX w. a także graffito żołnierzy Envera Hodży w drugiej połowie XX w.