Mniszka śródziemnomorska

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał w 1779 roku francuski przyrodnik Johann Hermann, nadając mu nazwę Phoca monachus. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Hermann wskazał „Morze Dalmatyńskie w Ossero” (fr. Dalmation Sea at Ossero) ograniczone w 1956 roku do Serbii i Czarnogóry. Jedyny przedstawiciel rodzaju Monachus utworzonego w 1822 roku przez szkockiego zoologa Johna Fleminga.

Wygląd

Wydłużone, nieregularnie cylindryczne ciało z grubą warstwą tłuszczu pod skórą pokrytą gęstą, krótką i aksamitną sierścią nieprzepuszczającą wody. Futro jest koloru brązowego lub ciemnopopielatego o odcieniu nieco jaśniejszym po stronie brzusznej. Głowa jest niewielka i lekko spłaszczona, uszy są pozbawione zewnętrznej muszli usznej a pysk jest zakończony długimi rzadkimi ale silnymi wąsami.

Długość ciała waha się między 0,8 i 2,4 m, a waga może osiągnąć 320 kg. Samice do 2,3 m, samiec do 3,8 m.

Zachowanie

Mniszka śródziemnomorska spędza większość życia w morzu, preferuje obszary bliskie brzegom morskim, czasami zapuszcza się na bardzo krótkie wyprawy w głąb lądu. Żyje w grupach i jest zwierzęciem o dziennym trybie życia. Śpi na powierzchni wody w otwartym morzu, czasami lokuje się też na dnie, wypływając co pewien czas dla nabrania powietrza.

Przebywając na lądzie pozostaje zawsze bardzo blisko wody, również dlatego, że jej wolne i niezgrabne ruchy narażają ją na niebezpieczeństwo ze strony drapieżników i człowieka. Zmuszona jest jednak do opuszczania wody szczególnie w okresie reprodukcji. Stara się wtedy wychodzić tylko w miejscach, w których prawdopodobieństwo spotkania z człowiekiem jest ograniczone do minimum.

Samce posiadają silny instynkt kontroli swojego terytorium i w okresie reprodukcji nie tolerują obecności innych samców.

Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 5/6 lat, cykl reprodukcyjny trwa około 12 miesięcy i rodzą (zazwyczaj między wrześniem i październikiem) oraz karmią w grotach bardzo bliskich morza lub na małych odizolowanych plażach jedno młode na rok. Dopiero co narodzona mniszka ma od 88 - 103 cm długości i waży 16 - 18 kg. Młode mniszki wchodzą pierwszy raz do wody po około dwóch tygodniach od urodzenia. Karmienie mlekiem trwa do około osiemnastego tygodnia życia.

Młode samce mają tendencję do opuszczenia grupy, w której się urodziły i do czasami nawet znacznego oddalenia się od miejsca narodzin. Osiągają dojrzałość płciową około czwartego roku życia.

Mniszka śródziemnomorska żyje od 20 do 30 lat.

Żywi się rybami i mięczakami, głównie polipami, zjadając do 3 kg pożywienia na dzień. W poszukiwaniu pożywienia potrafi dziennie przebyć spory dystans, nurkując bez przerwy nawet do 90 m.

Obszary występowania

W przeszłości zamieszkiwała cały obszar śródziemnomorski, Morza Czarnego oraz brzegów atlantyckich Hiszpanii, Portugalii, Maroka, Mauretanii, Madery i Wysp Kanaryjskich. Była też widywana na południowych brzegach Francji.

W XX wieku obszar ten uległ drastycznemu ograniczeniu i dzisiaj żyje w niewielu odizolowanych od siebie koloniach w Grecji, południowej Chorwacji, Turcji, na Archipelagu Madery, w Maroku i Mauretanii. Z rzadka udaje się ją również zaobserwować wzdłuż brzegów prawie wszystkich innych krajów basenu śródziemnomorskiego. Najprawdopodobniej prawie zawsze chodzi o młodych samców oddalających się od grupy, w której się urodzili.

Katastrofalne zmniejszenie się populacji, związane przede wszystkim z działaniem człowieka, zredukowało gatunek do małych grup rodzinnych i odizolowanych pojedynczych egzemplarzy.

Według szacunków Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) liczebność gatunku ogranicza się dzisiaj do zaledwie 300 - 400 egzemplarzy. Mniej więcej 200 z nich jest skoncentrowanych w basenie Morza Egejskiego i w południowo-wschodniej części Morza Śródziemnego; 20 - 30 egzemplarzy żyje w Morzu Jońskim, 10 - 20 w Adriatyku, 10 w części centralnej Morza Śródziemnego, a 10 - 20 sztuk w części zachodniej; nie więcej niż 10 w Morzu Czarnym i 130 w Atlantyku. Gatunek jest więc w najwyższym stopniu zagrożony wyginięciem.

Gatunek jest zamieszczony w Załączniku I do Convention on International Trade in Endangered Species (CITES).