Inia amazońska

Nazewnictwo zwyczajowe

W polskiej literaturze zoologicznej gatunek I. geoffrensis był oznaczany nazwą „inia”. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „inia amazońska”, rezerwując nazwę „inia” dla rodzaju tych waleni.

Podgatunki

Wyróżnia się trzy podgatunki inii amazońskiej:

• I. geoffrensis boliviensis – inia boliwijska
• I. geoffrensis geoffrensis – inia amazońska
• I. geoffrensis humboldtiana – inia orinocka

Wygląd

Inia jest największym gatunkiem spośród słodkowodnych delfinów. Samce tego gatunku osiągają maksymalnie 2,55 m długości (średnio 2,32 m) i maksymalną wagę 207 kg (średnio 154 kg). Samice są mniejsze, osiągają do 2,1 m długości (średnio 2 m) i masę nieprzekraczającą 154 kg (średnio 100 kg). Różnice w wielkości pomiędzy płciami są główną cechą dymorfizmu płciowego u waleni. Delfin inia jest pod tym względem nietypowy, gdyż to samce są większe niż samice, odwrotnie niż u pozostałych waleni. Kolor skóry zmienia się z wiekiem. Młode osobniki są ciemnoszare, z czasem zmieniają odcień na srebrny lub różowy. Samce są intensywniej ubarwione od samic. Niektóre osobniki dorosłe mają ciemniejszy grzbiet - ciemnoróżowy lub nawet brunatny. Ubarwienie i jego intensywność są w dużej mierze zależne od temperatury i czystości wody oraz od położenia geograficznego. Inie sprawiają wrażenie ociężałych i powolnych, jednak zupełnie niesłusznie. W przeciwieństwie do budowy układu kostnego delfinów słonowodnych żaden z kręgów szyjny inii nie jest połączony z pozostałymi, dzięki czemu zwierzę ma duże pole ruchu głowy. Płetwy piersiowe są duże, regularne i równobocznie trójkątne. Niekiedy występuje 6 paliczków. Dzięki długim kościom ramiennym płetwy piersiowe mają pełny zakres ruchu kołowego, dlatego inia jest bardzo zwrotna i potrafi zwinnie poruszać się wokół podwodnej roślinności, co jednakże zmniejsza prędkość poruszania się. Czaszka I. geoffrensis jest mniej asymetryczna od czaszek innych zębowców, lecz wykrzywianie się dzioba nie jest u inii rzadkością. Oczy są małe, ale zapewniają dobrą widoczność nad i pod wodą. Na szczycie czaszki znajduje się proporcjonalnie mała poduszka powietrzna (melon), służąca zwierzęciu do echolokacji. Inia ma heterodontyczne uzębienie. Z przodu pyska zęby są ostre i stożkowate, tylne zaś są płaskie i tępo zakończone. W porównaniu do delfina amazońskiego, zamieszkującego te same obszary, inia ma dłuższy dziób, słabiej zaznaczoną płetwę grzbietową, większe i szersze płetwy piersiowe oraz tępiej zakończony szczyt głowy. Zwierzęta te różnią się także ubarwieniem.

Występowanie

Inia występuje na bardzo dużym obszarze Ameryki Południowej w tym w Brazylii, Kolumbii, Boliwii, Wenezueli, północno-zachodnim Peru oraz we wschodniej części Ekwadoru. Wyróżnia się trzy morfologicznie odmienne subpopulacje, na podstawie których wyodrębniono trzy podgatunki:

• I. g. geoffrensis (Blainville, 1817). Zamieszkuje większą część wód Amazonki wraz dopływami (do wysokości 100 n.p.m.) Tocantins, Araguaia, Xingu do kaskady w Altamira, Tapajós do kaskady w São Luís, Madeira do kaskady w Porto Velho, Purus, Juruá, Icá, Japurá, Rio Branco, Rio Negro oraz rzekę Casiquiare wraz z górnymi biegami Orinoko w tym rzekę Atabapo.
• I. g. boliviensis (d'Orbigny, 1834). Zasięg jego występowania obejmuje jedynie górne biegi rzeki Madeira na wysokości 100-300 m n.p.m. w tym Mamoré i jej główny dopływ Guaporé. Pomimo nielicznych obserwacji, nie udowodniono w żadnej dokumentacji naukowej, by podgatunek ten zamieszkiwał rzekę Beni lub jej dopływy powyżej Riberalta. Subpopulacja ta jest całkowicie odizolowana od I. g. geoffrensis poprzez kaskady na rzece Madeira.
• I. g. humboldtiana Pilleri & Gihr, 1978. Występuje w dorzeczu Orinoko, od ujścia po Puerto Ayacucho, włącznie z lewobrzeżnymi dopływami, Apure i Meta. Pomimo bezpośredniego połączenia z obszarami występowania (rzeka Casiquiare) I. g. geoffrensis, migracje w porze suchej uniemożliwia urzeźbienie koryta górnych biegów Orinoko i Rio Negro oraz liczne wodospady Rio Negro czy kaskady Orinoko pomiędzy Puerto Samariapo i Puerto Ayacucho.

Na podstawie badań próbek DNA pobranych od osobników z dorzecza Orinoko oraz kolumbijskiej i boliwijskiej części dorzecza Amazonki, prowadzi się badania w celu wyodrębnienia dwóch nowych podgatunków z I. g. geoffrensis - pierwszego występującego na obszarach Boliwii oraz drugiego zamieszkującego pozostałe obszary występowania I. g. geoffrensis. Problem ten nie został dotychczas rozwiązany.

Wielkość populacji

Inia jest najpospolitszym delfinem zamieszkującym rzeki. Zagęszczenie osobników jest stosunkowo duże na wszystkich obszarach, które zamieszkuje. Zasięg występowania i wielkość populacji nie zmieniła się znacznie na przestrzeni wieku. Ilość osobników na danym obszarze zmienia się w zależności od pory suchej lub deszczowej czyli poziomu rzek. Dokładne określenie wielkości populacji ogólnej lub populacji poszczególnych podgatunków jest trudne do ustalenia. Szacunki, odnośnie tych wielkości opierane są jedynie na pojedynczych badaniach liczebności na wyznaczonych małych obszarach. Istnieją wyraźne różnice pomiędzy gęstością występowania inii w poszczególnych rzekach. Według badań z lat 80. XX wieku, przeprowadzonych na obszarze Boliwii, w rzece Ichilo zagęszczenie wynosi 1 os./4 km, w wodach Ipurupuru 1 os./0,9 km, a w rzece Ibare 1os./1 km. Największe zagęszczenie występuje na obszarach Brazylii, Kolumbii i Peru, gdzie na obszarze jednego kilometra spotkać można nawet pięć lub więcej osobników tego gatunku. W dolnych biegach Amazonki i Orinoko występuje więcej zwierząt na kilometr rzeki, niż w ich górnych biegach. Skupienie zwierząt podczas pory suchej jest wyższe niż w czasie pory deszczowej. Powodem tej różnicy jest większa powierzchnia obszarów wodnych po podwyższeniu się poziomu wód płynących.

Od stycznia 1998 do września 1999 roku na 185 kilometrowym odcinku rzeki Tijamuchi w Boliwii, zaobserwowano 208 osobników inii (1,12 os./1 km). Badania przeprowadzone w 1987 roku na 1200 kilometrach Amazonki, od Manaus do Santo Antonio de Ica, wykazały obecność 332 osobników w przeciągu trzech tygodni. Na podstawie tych badań oraz w oparciu o dane dotyczące zasięgu występowania i zagęszczenia, określono, że w południowoamerykańskich rzekach żyje w przybliżeniu 13000 osobników na powierzchni około 11240 km².

Środowisko

Inia występuje wyłącznie w wodach słodkich. W Orinoko i basenie Amazonki zamieszkują wiele rodzajów siedlisk rzecznych, takich jak główne koryta rzeczne, mniejsze dopływy, kanały, jeziora przyrzeczne, z wyjątkiem odcinków rzek z zagęszczeniem wodospadów i kaskad. Koncentracje tych zwierząt występują najczęściej przy ujściach rzek i w pobliżu małych pojedynczych kaskad oraz w kanałach biegnących równolegle do rzeki głównej. W porze deszczowej preferują również tereny zalewowe na obszarach dorzeczy Amazonki. Na wylewach podążają najczęściej za większymi ławicami ryb.

Pożywienie

ryby, skorupiaki.

Dojrzałość płciowa: przy długości ok. 2 m.

Rozród

ciąża trwa około 10-11 miesięcy, noworodek ma ok. 80 cm długości.