Fakty o: Wikłacz zmienny
Wikłacz zmienny, wikłacz żółtopręgowy, wikłacz czarnopręgi, wikłacz pospolity – gatunek ptaka z rodziny wikłaczowatych. Występuje także pod nazwą tkacz towarzyski - tak liczne nazwy są wynikiem znacznego zasięgu i zależnej od terytorium znacznej zmienności ubarwienia. Jest najpospolitszym i najbardziej znanym wikłaczem Afryki. Zamieszkuje Afrykę subsaharyjską. Jego obecności pozbawione są południowo-zachodnie części Afryki i zupełnie suche regiony Somalii. Przewieziony został na Antyle i na niektórych z tych wysp uznawany jest za największego szkodnika.
Systematyka
Wyróżniono dziesięć podgatunków P. cucullatus:
- wikłacz zmienny (P. cucullatus cucullatus) – Mauretania, Senegal i Gambia do południowego Czadu, Kamerun oraz Bioko.
- P. cucullatus abyssinicus – północny Sudan, Erytrea i Etiopia.
- P. cucullatus bohndorffi – południowy Sudan, północna Demokratyczna Republika Konga, Uganda,zachodnia Kenia i północno-zachodnia Tanzania.
- P. cucullatus frobenii – południowa i południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga.
- wikłacz kapturowy (P. cucullatus collaris) – Gabon, zachodnia Demokratyczna Republika Konga i Angola.
- P. cucullatus graueri – wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Rwanda i zachodnia Tanzania.
- P. cucullatus paroptus – południowa Somalia i wschodnia Kenia przez wschodnią i południową Tanzanię do południowo-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga, wschodnia Zambia i środkowy Mozambik.
- wikłacz czarnoplamy (P. cucullatus nigriceps) – południowa Angola i północno-wschodnia Namibia do zachodniego Zimbabwe.
- P. cucullatus dilutescens – południowo-wschodnia Botswana, północno-wschodnie RPA i południowy Mozambik.
- wikłacz plamogrzbiety (P. cucullatus spilonotus) – wschodnie RPA.
Morfologia
- Cechy gatunku
U samców w okresie godowym większość upierzenia jest żółta, a skrzydła i ogon czarne z żółtymi plamami. Głowa czarnobrązowa z czerwonymi oczyma, podgardle kasztanowate. U podgatunku P. cucullatus spilonotus wierzch głowy żółty i brak brązowej barwy na podgardlu. Poza sezonem lęgowym samce upodabniają się do samic i są bardziej zielonkawe i prążkowane, z szarym wierzchem i bladożółtym spodem. Skrzydła pozostają żółto-czarne. Mają czarny, mocny, stożkowy dziób typowy dla ziarnojadów. Nogi są bladoróżowe.
Wikłacz jest ptakiem towarzyskim, mało płochliwym a wręcz nawet agresywnym. Zazwyczaj przebywa w dużych koloniach lęgowych, gdzie ptaki podkradają sobie wzajemnie gniazdowy materiał budulcowy i hałaśliwie załatwiają swoje porachunki. Często cała kolonia wzbija się w powietrze bez widocznej przyczyny.
- Wymiary średnie
- należy do większych spośród gatunków wikłaczy.
- Długość ciała 15–18 cm.
- Długość skrzydła 8–10 cm.
Tryb życia
- Biotop
- Spotkać go można w różnych środowiskach, w niektórych jest stałym mieszkańcem, w innych tylko ptakiem wędrownym. Bywa na zalesionych sawannach, na trawiastych równinach, na polach uprawnych i w ogrodach. W pobliżu siedzib ludzkich chętnie korzysta także z wysypisk śmieci. Unika terenów powyżej 2 tysięcy metrów nad poziomem morza oraz gęstych lasów monsunowych. Szczególnie chętnie kolonizuje miejsca ze stałym dostępem do wody dlatego na suchych obszarach pojawia się tylko podczas letniej pory deszczowej.
- Gniazdo
- Początek okresu lęgowego zależy od regionu. Na wilgotniejszych obszarach okołorównikowych pora lęgowa może trwać cały rok. W innych miejscach jest wyraźnie ograniczona czasowo. Każdy samiec buduje jedno, lub więcej gniazd i często zawiesza je na końcu zwisającej nad wodą gałęzi. Najpierw buduje konstrukcję z długich traw lub pasków z liści palmy, następnie gęsto je splata tworząc koszykowe gniazdo w kształcie kuli lub nerki. Liście palmowe zdobywa wydziobując najpierw otwór w wachlarzu liści, a następnie chwytając w dziób mały kawałek liścia ze skraju wydziobanego otworu i przemieszczając się odrywa z liścia długi pasek. Wejście do gniazda najczęściej skierowane jest ku dołowi lub na bok. Na jednym dużym drzewie może znajdować się nawet 300 takich gniazd. W razie zagrożenia ich mieszkańcy tworzą jedną wielką społeczność, solidarnie odpędzając wroga trzepocąc nad nim skrzydłami i dziobiąc. W czasie budowy gniazda samce odzywają się głośnym "czak-czak". W razie zagrożenia ptaki wydają ostry dźwięk "sipp".
Po zbudowaniu większej części gniazda samce przystępują do wabienia samiczki. Zwieszają się pod gniazdem i wisząc głową w dół, trzepocą skrzydłami i śpiewają. Dopiero po zwabieniu samiczki samiec wykańcza gniazdo wyścielając jego wnętrze delikatnymi roślinami i innym miękkim materiałem. Gdy gniazdo jest gotowe a samiczka zapłodniona, samiec odlatuje, nawet daleko i bardzo często rozpoczyna budowę następnego gniazda, do którego stara się zwabić kolejną partnerkę. Dlatego w kolonii żyje zazwyczaj dużo więcej samiczek niż samców. Samczyk w ciągu sezonu ma nawet 5 partnerek, samiczka zaś maksymalnie trzech.
- Jaja
- Samiczka znosi 2–3 wielobarwne jajeczka.
- Wysiadywanie
- trwa ok. 2 tygodnie, prowadzone jest wyłącznie przez samicę.
- Pożywienie
- Żywią się przede wszystkim nasionami, ale zwłaszcza w okresie lęgowym, zjadają także owady. Ich stada często stają się postrachem rolników, powodują bowiem wielkie szkody w zbiorach. Mogą też korzystać z nektaru kwiatowego. Pożywienie wyszukują zarówno na ziemi jak i wśród gałęzi drzew.
Niger