Sisak children's concentration camp, Sisak

Sisak był obozem koncentracyjnym i przejściowym z okresu II wojny światowej, znajdującym się w mieście o tej samej nazwie w marionetkowym państwie Osi, znanym jako Niezależne Państwo Chorwackie. Funkcjonował w latach 1941-1945.

Obóz składał się z dwóch podobozów: Sisak I i Sisak II. Pierwszy z nich, założony w 1941 r. służył do internowania dorosłych przeznaczonych do pracy przymusowej w Rzeszy, natomiast w drugim przetrzymywano serbskie dzieci bez opieki, a w mniejszym stopniu także dzieci żydowskie i romskie, które w czasie konfliktu zostały oddzielone od rodziców. Sisak I był zarządzany przez Niemców, natomiast Sisak II był administrowany przez Ustaše, a jego granic strzegli niemieccy żandarmi. Ten ostatni zaczął funkcjonować w lipcu-sierpniu 1942 roku, przyjmując grupę dzieci, które wcześniej były przetrzymywane w Mlace. Warunki życia w obozie dla dzieci były złe, co powodowało wysoką śmiertelność. Według relacji tych, którzy przeżyli, niektóre dzieci zginęły od zatrutego mleka lub kleiku z dodatkiem sody kaustycznej. W innych przypadkach komendant obozu Antun Najžer podawał dzieciom śmiertelne zastrzyki. Tysiące dzieci zostało uratowanych z obozu dzięki działaniom humanitarnym Diany Budisavljević i miejscowego podziemia komunistycznego. Sisak II został rozwiązany w styczniu 1943 roku. Dokładna liczba dzieci, które tam zginęły, nie jest znana, ale szacuje się, że było ich od 1160 do 1600. W kwietniu 1944 roku Niemcy przekazali Ustaše kontrolę nad Sisakiem I. Więzienie zamknięto w styczniu 1945 r. a jego pozostałych więźniów wywieziono do Jasenovaca.

We wrześniu 1946 r. Najžer został skazany za udział w okrucieństwach, które miały miejsce w obozie dziecięcym, i skazany na śmierć przez rozstrzelanie. Pomniki upamiętniające ofiary obozu zostały zburzone na początku lat 90. ubiegłego wieku, podczas chorwackiej wojny o niepodległość. Rzeźba Gabrijeli Kolar, która przeżyła obóz, została ocalona, ale od tamtej pory popada w ruinę. Po odzyskaniu niepodległości przez Chorwację główny budynek obozu został przekształcony w kino i przemianowany na Kryształowy Sześcian Radości.