Abbatiale Sainte-Croix, Quimperlé

Opactwo Sainte-Croix to dawne opactwo benedyktyńskie znajdujące się w mieście Quimperlé, we francuskim departamencie Finistère, w regionie Bretanii.

Tradycja podaje, że został on założony w 1029 r. przez św. Gurloësa dzięki darowiźnie hrabiego Cornouaille Alaina Canhiarta; w rzeczywistości fundacja miała miejsce prawdopodobnie w latach 1040-1050. Było to jedno z najpotężniejszych opactw Bretanii, posiadające liczne przeoraty i inne jednostki zależne. W 1553 r. opactwo zostało poddane komendacji i nieco podupadło, aż w 1665 r. zostało przejęte przez kongregację Saint-Maur.

Opactwo zostało zlikwidowane w czasie rewolucji francuskiej. Posiadał dużą bibliotekę, bogatą w starożytne i cenne manuskrypty; ten literacki skarb został następnie splądrowany i rozproszony. Jedynie kartularz Sainte-Croix de Quimperlé został ocalony przed zniszczeniem przez Le Guillou, lekarza z Quimperlé. Budynki zachowano, ale zmieniono ich przeznaczenie: kościół opactwa stał się kościołem parafialnym, a budynki klasztorne przekształcono w budynki użyteczności publicznej: mieścił się w nich sąd pierwszej instancji i posterunek żandarmerii. Kościół został wpisany na listę zabytków w 1840 r. a klasztor w 1926 r.

Jednak dzwonnica zbudowana na szczycie rotundy przez Maurów osłabiła ją, a prace konserwatorskie nie zdołały zapobiec jej zawaleniu się 21 marca 1862 r. w południe. Upadając, zniszczyła większą część kościoła - nienaruszony pozostał jedynie chór mnichów i krypta pod nim. Budynek został przebudowany w 1864 r. na podstawie planów Émile'a Boeswillwalda przez architekta diecezjalnego Josepha Bigota.

Kościół opactwa, zbudowany pod koniec XI wieku, jest rzadkim przykładem romańskiego kościoła na planie centralnym; jedynym innym przypadkiem w Bretanii jest rotunda w Lanleff. Inspiracją dla tych planów była rotunda Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Obecna rotunda jest jednak tylko rekonstrukcją wcześniejszej budowli. Chór mnichów i jego krypta świadczą o jakości architektury pierwotnego kościoła. Widoczne są tam jeszcze oryginalne kapitele, a w apsydzie - gra animacji ściany przez ślepe arkatury.

Kościół posiada bogatą kolekcję wyposażenia, w tym wiele obiektów chronionych jako zabytki. Niektóre z nich, takie jak ambona czy ołtarz główny, zostały wykonane dla nowo odbudowanego kościoła w drugiej połowie XIX wieku; inne, pochodzące z innych miejsc, zainstalowano w nim później; jeszcze inne pozostały z pierwotnej budowli: tak jest w przypadku grobu św. Gurloësa, znajdującego się w krypcie, oraz mebli i dekoracji ściennych w zakrystii.