Kościół św. Marcina

Kolegiata Saint-Martind'Étampes to dawna kolegiata katolicka pod wezwaniem św. Marcina z Tours, znajdująca się we francuskiej gminie Étampes i departamencie Essonne.

Marcina znajduje się jeden z trzech wczesnych ołtarzy parafialnych w mieście. Jego początki są zaginione w czasie, a niektórzy autorzy twierdzą, że jego założycielem był sam Clovis.

Kolegiata miała duże znaczenie w XI wieku, kiedy to jej kapituła liczyła aż dwunastu kanoników, dziekana i kantora. W 1106 r. król Filip I przekazał je opactwu Morigny. Od tej pory nie mianowano już żadnych kanoników. Spory między opactwem a kapitułą doprowadziły do wypędzenia ostatnich kanoników w 1142 roku.

Opactwo założyło wówczas przy kościele klasztor i podjęło się zastąpienia go większym budynkiem. Niższe partie chevetu, z ambitem i trzema bardzo głębokimi kaplicami promienistymi, mają zaskakująco jedenastowieczny plan i są bardziej romańskie niż gotyckie, ale sklepienie żebrowe było obecne od początku. Dzięki kontaktom z opactwem Saint-Denis innowacja w postaci przypór znalazła jedno z pierwszych zastosowań w chevet kolegiaty Saint-Martin. Prace na placu budowy postępowały szybko. Elewacje nawy głównej są zorganizowane na trzech poziomach i inspirowane katedrą Saint-Etienne w Sens. Nad dużymi arkadami otwierały się galerie na poddasze. Kolegiata stała się jedną z kluczowych budowli pierwszego okresu gotyku. Budowę ukończono ok. 1170 r. ale po 1213 r. dobudowano dodatkowe przęsło. W latach 30. XV w. przed fasadą zbudowano nową dzwonnicę. Osiadanie gruntu spowodowało, że przed ukończeniem budowy kościół przechylił się na zachód, dlatego nazywany jest czasem Pizą Północy.

W XVIII wieku sklepienia trzech ostatnich przęseł nawy zawaliły się i zostały zastąpione fałszywymi sklepieniami drewnianymi. Przeorat stał się zwykłym dobrodziejem, a w 1781 r. został ostatecznie zniesiony. Kościół stał się wyłącznie parafialny. W połowie XIX wieku znajdował się w bardzo złym stanie, zwłaszcza pierwsze przęsło zostało w dużej mierze rozebrane, a następnie odbudowane w latach 1872-1876. Prace konserwatorskie nie zostały przeprowadzone w porozumieniu ze Służbą Ochrony Zabytków. Stara kolegiata została jednak uznana za zabytek historyczny dekretem z 14 czerwca 1909 r. Obecnie niedzielne msze święte odprawiane są tam w każdą niedzielę wieczorem.