Kingdom of Candia, Heraklion

Królestwo lub Królestwo Kandii lub Księstwo Kandii było oficjalną nazwą Krety w okresie, gdy wyspa była zamorską kolonią Republiki Weneckiej, od pierwszego podboju weneckiego w latach 1205-1212 do jej upadku na rzecz Imperium Osmańskiego podczas wojny kreteńskiej. W tym czasie i aż do wczesnej ery nowożytnej wyspa była powszechnie znana jako Candia, od nazwy jej stolicy, Candia lub Chandax. We współczesnej historiografii greckiej okres ten znany jest jako Wenetokracja.

Wyspa Kreta wchodziła w skład Cesarstwa Bizantyjskiego do 1204 r. kiedy to IV krucjata rozwiązała cesarstwo i podzieliła jego terytoria między przywódców krzyżowców. Kreta została początkowo przyznana Bonifacemu z Montferratu, ale nie mogąc wyegzekwować swojej kontroli nad wyspą, wkrótce sprzedał swoje prawa Wenecji. Wojska weneckie po raz pierwszy zajęły wyspę w 1205 r. ale dopiero w 1212 r. udało się ją zabezpieczyć, zwłaszcza wobec oporu rywala Wenecji - Genui. Następnie nowa kolonia nabrała kształtów: wyspa została podzielona na sześć prowincji nazwanych tak, jak dzielnice miasta Wenecji, a stolica Kandia podlegała bezpośrednio gminie Veneciarum. Wyspy Tinos i Cytera, również pod kontrolą wenecką, znalazły się w gestii królestwa. Na początku XIV wieku podział ten został zastąpiony czterema prowincjami, niemal identycznymi jak cztery współczesne prefektury.

W ciągu pierwszych dwóch wieków panowania weneckiego często dochodziło do buntów prawosławnej ludności greckiej przeciwko rzymskokatolickim Wenecjanom, często wspieranych przez Cesarstwo Nicejskie. Tytusa w latach 60. XIII w. która zjednoczyła Greków i weneckich coloni przeciwko żądaniom finansowym metropolii. Od tego czasu, pomimo sporadycznych buntów i najazdów tureckich, wyspa rozwijała się dobrze, a rządy weneckie otworzyły okno na trwający włoski renesans. W konsekwencji nastąpiło niespotykane gdzie indziej w świecie greckim ożywienie artystyczne i literackie: kreteńska szkoła malarstwa, której punktem kulminacyjnym były dzieła El Greca, łączyła formy włoskie i bizantyjskie, powstała też szeroko rozpowszechniona literatura wykorzystująca lokalny idiom, której kulminacją były wydane na początku XVII w. romanse Erotokritos i Erophile.

Po podbiciu Cypru przez Turków w 1571 r. Kreta była ostatnią ważną zamorską posiadłością Wenecji. Względna słabość militarna Republiki, w połączeniu z bogactwem wyspy i jej strategicznym położeniem, pozwalającym kontrolować szlaki wodne we wschodniej części Morza Śródziemnego, przyciągnęły uwagę Imperium Osmańskiego. W długiej i wyniszczającej wojnie kreteńskiej oba państwa walczyły o Kretę: Osmanowie szybko opanowali większość wyspy, ale nie udało im się zdobyć Kandii, która dzięki weneckiej przewadze morskiej i rozproszeniu uwagi Osmanów w innych miejscach utrzymała się aż do 1669 roku. W rękach weneckich pozostały tylko trzy twierdze na wyspie: Souda, Gramvousa i Spinalonga. Próby odzyskania Candii podczas wojny moreńskiej nie powiodły się, a te ostatnie weneckie placówki zostały ostatecznie zdobyte przez Turków w 1715 roku, podczas ostatniej wojny osmańsko-weneckiej.