Czapla zielona

Znaczenie nazwy

Nazwa rodzajowa Butorides odnosi się do podobieństwa do bąka; butor jest staroangielskim słowem oznaczającym tego ptaka. Pochodzi ono od starofrancuskiego słowa nawiązującego do łacińskiego butiomenin, oznaczającego bąka. Końcówka ides pochodzi od greckiego słowa ειδος (eidos), oznaczającego podobieństwo. Nazwa gatunkowa virescens pochodzi od łacińskiego słowa viresco, oznaczającego kolor zielony.

Charakterystyka

Dużo mniejsza od innych czapli, wielkości bączka. Brak dymorfizmu płciowego, jednak samice są nieco mniejsze i jaśniejsze niż samce, zwłaszcza w okresie lęgowym. Dziób dosyć długi, u góry czarny, na dole żółtawy; kantarek żółty, tęczówki złote. Ciemnoszara czapeczka sięga aż do karku. Wierzch i spód ciała w większości czerwonobrązowe, na piersi biegną jednak białe pasy. Na wierzchu ciała szpiczaste, ozdobne pióra, są szare z białymi stosinami. Wszystkie pióra skrzydeł szare z równymi, żółtawymi obrzeżeniami, wnętrza piór zielono opalizują (nazwa). Tylko lotki nie opalizują i mają jedynie żółte plamki na końcu. Spód ciała szaroczerwony, nogi długie, żółte, ogon dosyć krótki, szary. Młode bardziej szare i brązowe.

Wymiary

• długość ciała: 35–48 cm
• rozpiętość skrzydeł: 64–68 cm
• masa ciała: 200 g

Występowanie

Czapla zielona jest ptakiem wędrownym, część populacji jest jednak osiadła. Lęgi wyprowadza niemal wyłącznie w Stanach Zjednoczonych, wzdłuż zachodniego wybrzeża, w całej wschodniej części oraz 3 miejscach na południu. Zasięg ten zachodzi nieco na Kanadę. Ptak zimę spędza w centralnym Meksyku. Populacje z Wielkich Antyli, obrzeży Meksyku (z wyjątkiem najbardziej południowej części, gdzie nie występuje) oraz południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych osiadłe. W Ameryce Środkowej także osiadły, nie występuje jednak w środkowej części. Sporadycznie spotykana także na Grenlandii, w Portugalii i Wielkiej Brytanii oraz na Saint-Pierre i Miquelon. Środowisko, jakie zasiedla, zależne jest od pory roku; gniazduje na obrzeżach zbiorników wodnych, zimuje głównie na wybrzeżu, szczególnie w namorzynach.

Tryb życia i zachowanie

Ptak dzienny. Zazwyczaj spotykana na brzegach zbiorników wodnych, gdy w skupieniu wypatruje zdobyczy. Choć pospolita, czapla zielona jest płochliwa i rzadko obserwowana. Charakteryzuje się powolnym i spokojnym chodem. W locie uderzenia skrzydeł powolne i pewne. Okazjonalnie pływa, ścigając zdobycz. Ptak agresywny i terytorialny. Zarówno w niewoli, jak i na wolności maksymalna zanotowana długość życia wynosiła 11 lat i 9 miesięcy.

Głos

Charakterystycznym głosem jest „skeow”. Głosy alarmujące, ostrzegające oraz te wydawane w powietrzu są podobne, np. „skeow, skow, skyow”. Zaniepokojona wydaje „skuk”. W trakcie zalotów ptaki kłapią dziobem. Wrogo nastawiony do innej czapli lub atakujący osobnik wydaje różne rodzaje „rah”. Dźwięki oznajmiające młodym, że zbliża się rodzic, to „cuck cuck”. Przeciągające się czaple robią „aroo”. Młode proszą o pokarm „tik, tik, tik, tik”.

Pożywienie

Czaple zielone są mięsożerne, zjadają głównie ryby i bezkręgowce. Są oportunistami pokarmowymi, dieta jest zależna od dostępności pokarmu. Owady, jakie zjada, to pijawki, glisty i dżdżownice, ważki, pluskwiaki, prostoskrzydłe oraz raki. Z ryb odżywia się płotkami, sumami, okoniami, węgorzami, a w terenach zurbanizowanych także karasiami ozdobnymi (złotymi rybkami). Z pozostałych składników diety wymienić można gryzonie, jaszczurki, żaby (w tym kijanki) i węże.

Ma ciężki dziób, by łatwiej schwytać zdobycz. Pożywia się niezależnie od pory, zarówno w noc, jak i w dzień. Ofiara chwytana jest przy bardzo szybkim wyciągnięciu głowy i szyi oraz nagłym wyciągnięciu całego ciała w kierunku upatrzonej zdobyczy. Potrafią również używać różnych wabików, włączając skórki od chleba, jętki i pióra.

Wśród innych północnoamerykańskich czapli, Butorides virescens mają najmniej urozmaicone zachowania łowieckie. Znanych jest ich 15–36. Najczęściej spotykanym jest siedzenie „w kucki”, naprzeciw tafli wody, z wciągniętą głową i szyją. Może siedzieć bardzo spokojnie przez długie okresy czasu, wcześniej wybierając miejsce. Takie siedzenie często przeplatane jest powolnym chodzeniem w kucniętej pozycji przy skraju. Czaple zielone używają nóg do przywabiania potencjalnej zdobyczy, poruszając nimi, a potem łapią ją. Mogą także zanurkować, ale nie jest to zbyt skuteczna metoda. Największe efekty daje polowanie w płytkiej wodzie, do 10 cm, a najmniejsze w głębokiej (>20 cm).

Lęgi

Dokładny termin okresu lęgowego zmienia się wraz z szerokością geograficzną. Zmieniają partnera w każdym sezonie, są monogamiczne. W sezonie lęgowym mogą być agresywne. W skład zalotów wchodzą różne rodzaje toków i lotów, w trakcie których czaple zielone wydają zgrzytliwe „raah-raah”. Gniazdo umieszczone jest na drzewie, około 20 metrów nad ziemią. Samiec znosi materiał na gniazdo (patyki), a samica je buduje. Składa w dwudniowych odstępach 2–4 bladozielone do niebieskawych jaja o wymiarach 37x28 mm. Inkubacja trwa 19–21 dni. Pisklęta tuż po wykluciu ważą około 16 gramów, mają barwę szaro-brązową. Karmione są przez oboje rodziców. W pełni opierzone po 16–17 dniach, stają się niezależne po 30–35 dniach.

Podgatunki

Wyróżnia się następujące podgatunki:

• Butorides virescens anthonyi (Mearns, 1895) – zachodnie USA, północna Kalifornia Dolna (Meksyk)
• Butorides virescens frazari (Brewster, 1888) – południowa Kalifornia Dolna (Meksyk)
• Butorides virescens virescens (Linnaeus, 1758) – środkowe i wschodnie USA i wschodnia Kanada do Panamy i Karaibów; populację z Karaibów (bez Bahamów) wyróżniano dawniej jako podgatunek maculata.
• Butorides virescens bahamensis (Brewster, 1888) – Bahamy

Status, zagrożenia i ochrona

Przez IUCN czapla zielona klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Ludzkie działania źle odbijają się na czaplach. Dawniej mogły być łapane dla pożywienia. Pestycydy zbierają się w czaplich tkankach, co je zabija. Szkody w lęgach czynią m.in. cienkie skorupki jaj. Znanymi drapieżnikami szkodzącymi czapli zielonej są szopy pracze, sokołowe, węże, wrony amerykańskie oraz wilgowrony mniejsze.