Anas

Morfologia

Długość ciała 35–70 cm, rozpiętość skrzydeł 50–100 cm; masa ciała samców 290–1800 g, samic 270–1400 g.

Etymologia

• Anas: łac. anas, anatis „kaczka”. Krzyżówka jest dzikim przodkiem udomowionych kaczek.
• Anassus: gr. intensywny przedrostek α- a-; νασσα nassa „kaczka” (por. łac. anas, anatis „kaczka”). Rafinesque ukuł tę nazwę dla grupy dzikich ptaków (Serrirostria, podrodzina Anserinia), ale później w ornitologii anassa (od gr. ανασσα anassa „królowa”) jest zawsze używana w odniesieniu do „czapli”. Nowa nazwa dla Anas.
• Dafila (Daphila): autor opisu taksonu nie wyjaśnił pochodzenia nazwy. Sądzono, że jest to brazylijska nazwa jakiejś kaczki, ale zostało to odrzucone przez Elliotta Couesa w 1882 roku. Gatunek typowy: Anas acuta Linnaeus, 1758.
• Crecca: epitet gatunkowy Anas crecca Linnaeus, 1758; szw. Kricka i Kräcka „cyraneczka zwyczajna”. Gatunek typowy: Anas crecca Linnaeus, 1758.
• Nettion (Nettium): gr. νηττιον nēttion „kaczuszka”, od zdrobnienia νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas crecca Linnaeus, 1758.
• Trachelonetta: gr. τραχηλος trakhēlos „kark, szyja”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas acuta Linnaeus, 1758.
• Boschas: łac. boscas, boscadis lub boscis, boscidis „kaczka”, od gr. βοσκας boskas, βασκας baskas lub φασκας phaskas „dzika kaczka”. Gatunek typowy: Anas platyrhynchos Linnaeus, 1758.
• Phasianurus: gr. φασιανος phasianos „bażant”; ουρα oura „ogon”. Gatunek typowy: Phasianurus vigorsii Wagler, 1832 (= Anas Bahamensis Linnaeus, 1758).
• Paecilonitta (Poecilonitta, Poecilonetta, Paecilonetta): gr. ποικιλος poikilos „cętkowany”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas Bahamensis Linnaeus, 1758.
• Virago: łac. virago, viraginis „bohaterka, wojowniczka”, od virgo, virginis „panna”. Gatunek typowy: Mareca castanea Eyton, 1838.
• Elasmonetta: gr. ελασμος elasmos „płyta”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas chlorotis G.R. Gray, 1845.
• Polionetta: gr. πολιος polios „szary”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas poecilorhyncha J.R. Forster, 1781.
• Dafilula: zdrobnienie nazwy rodzaju Dafila Stephens, 1824. Gatunek typowy: Querquedula eatoni Sharpe, 1875.
• Horizonetta: gr. ὁριζω horizō „ograniczać”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas laysanensis Rothschild, 1892.
• Afranas: łac. Afer, Afra „afrykański”, od Africa „Afryka”; anas, anatis „kaczka”. Gatunek typowy: Anas undulata C.F. Dubois, 1839.
• Melananas: łac. melas, melanos „czarny”, od gr. μελας melas, μελανος melanos „czarny”; anas, anatis „kaczka”. Gatunek typowy: Anas sparsa Eyton, 1838.
• Notonetta: gr. νοτος notos „południe”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas capensis J.F. Gmelin, 1789.
• Xenonetta: gr. ξενος xenos „obcy”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Xenonetta nesiotis J.H. Fleming, 1935
• Dafilonettion: rodzaj Dafila Stephens, 1824; rodzaj Nettion Kaup, 1829. Gatunek typowy: Anas flavirostris Vieillot, 1816.
• Philippinetta: Filipiny ang. Philippine Islands; greckie νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas luzonica Fraser, 1839.
• Aethiopinetta: grc. Αιθιοπια Aithiopia „etiopski”, od αιθω aithō „palić się”; ωψ ōps, ωπος ōpos „twarz”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas erythrorhyncha J.F. Gmelin, 1789.
• Pachyanas: gr. παχυς pakhus „duży, tęgi”; łac. anas, anatis „kaczka”. Gatunek typowy: Pachyanas chathamica Oliver, 1955.

Podział systematyczny

Przeprowadzone niedawno badania filogenetyczne sugerują, że rodzaj Anas nie jest monofiletyczny w stosunku do rodzajów Tachyeres, Amazonetta, Speculanas i Lophonetta i dlatego zachodzi potrzeba podziału Anas na kilka mniejszych taksonów: Spatula (A. querquedula, A. hottentota, A. puna, A. versicolor, A. platalea, A. smithii, A. rhynchotis, A. clypeata, A. cyanoptera, A. discors), Sibirionetta (A. formosa), Mareca (A. falcata, A. strepera, A. penelope, A. americana, A. sibilatrix) i Anas. Do rodzaju należą następujące gatunki:

• Anas sparsa – moręgówka
• Anas undulata – kaczka żółtodzioba
• Anas melleri – kaczka madagaskarska
• Anas superciliosa – kaczka pacyficzna
• Anas luzonica – kaczka filipińska
• Anas laysanensis – krzyżówka białooka
• Anas zonorhyncha – kaczka chińska – takson wyodrębniony z A. poecilorhyncha
• Anas poecilorhyncha – kaczka pstrodzioba
• Anas platyrhynchos – krzyżówka
• Anas rubripes – brązówka
• Anas fulvigula – krzyżówka florydzka
• Anas wyvilliana – krzyżówka hawajska
• Anas theodori – kaczka maskareńska – takson wymarły pod koniec XVII wieku
• Anas gibberifrons – cyraneczka szara
• Anas castanea – cyraneczka kasztanowata
• Anas aucklandica – cyraneczka auklandzka
• Anas bernieri – cyraneczka madagaskarska
• Anas capensis – cyraneczka płowa
• Anas bahamensis – rożeniec białolicy
• Anas erythrorhyncha – rożeniec czerwonodzioby
• Anas acuta – rożeniec zwyczajny
• Anas georgica – rożeniec żółtodzioby
• Anas eatoni – rożeniec krótkosterny
• Anas marecula – rożeniec krótkodzioby – takson wymarły
• Anas crecca – cyraneczka zwyczajna
• Anas andium – cyraneczka andyjska – takson wyodrębniony z A. flavirostris
• Anas flavirostris – cyraneczka żółtodzioba