Zaachila, Villa de Zaachila

Zaachila było potężnym mezoamerykańskim miastem położonym na terenie dzisiejszej Oaxaca w Meksyku, 6 km od miasta Oaxaca. Miasto zostało nazwane na cześć Zaachila Yoo, zapoteckiego władcy z przełomu XIV i XV wieku. Zaachila była domem Donaji - ostatniej zapoteckiej księżniczki. Zaachila jest obecnie stanowiskiem archeologicznym. W centrum znajduje się duży, niezbadany kopiec-piramida, w którym w 1962 roku odkryto dwa grobowce. Uważa się, że grobowce te należą do ważnych osobistości z plemienia Mixtec.

Po upadku Monte Alban, Zaachila stała się ostatnią stolicą Zapoteków. Jakiś czas przed przybyciem Hiszpanów stolica została podbita przez Mixteców. Historia przedhiszpańskiego miasta jest niejasna. Jedna z teorii mówi o rozkwicie tego miejsca w latach 1100-1521 n.e. Inna teoria głosi, że miasto zostało założone w 1399 roku i można je porównać do Tenochtitlan, ponieważ było to miasto położone na środku jeziora. Nie wiadomo też, jak rozległe było starożytne miasto, głównie dlatego, że wykopaliska utrudnia fakt, że na większości kopców znajdują się zamieszkane budowle.

W 1971 r. nowe wykopaliska doprowadziły do odnalezienia dwóch kolejnych grobów oznaczonych numerami 3 i 4. Mimo że ofiary były prostsze niż te znalezione przez Gallegosa, grób 4 okazał się szczególnie interesujący ze względu na pozostałości farby znalezione na jego nadprożu. Niestety, korzenie drzew i przenikanie deszczu uszkodziły wzory. Według Acosty przedstawiają one czaszki i kości krzyżowe na czerwonym tle. Od 1990 roku realizowany jest projekt "La pintura mural prehispánica en México" Instytutu Badań Estetycznych Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego w Meksyku, którego celem jest rejestrowanie i badanie murali prekolumbijskich, takich jak te z Zaachili.

Ze względu na wzrost liczby ludności i zaniedbania władz zatwierdzono projekt mieszkaniowy, który przyczynił się do zniszczenia i splądrowania tego cennego stanowiska archeologicznego.

Obecnie w tej społeczności handel wymienny jest powszechną praktyką, w każdy czwartek wielu kupców przychodziło do tego miejsca, aby wymienić i sprzedać swoje produkty.