Limes Germanicus

Limes Germanicus to nazwa nadana w czasach nowożytnych linii umocnień granicznych, które ograniczały starożytne rzymskie prowincje Germania Inferior, Germania Superior i Raetia, dzieląc Imperium Rzymskie i nieposkromione plemiona germańskie od 83 do około 260 roku n.e. Limes opierał się na naturalnej granicy, np. na rzece, lub zazwyczaj na ziemnym wale i rowie z drewnianą palisadą i wieżami strażniczymi w odstępach. Za limesem budowano system połączonych ze sobą fortów.

Trasa limesu zmieniała się z czasem w wyniku postępów i odwrotów spowodowanych presją zagrożenia zewnętrznego. W szczytowym okresie limes Germanicus rozciągał się od ujścia Renu do Morza Północnego aż po okolice Ratyzbony nad Dunajem. Te dwie główne rzeki zapewniały naturalną ochronę przed masowymi wtargnięciami na terytorium cesarskie, z wyjątkiem luki rozciągającej się mniej więcej od Mogontiacum nad Renem do Castra Regina.

Limes Germanicus dzielił się na: Limes dolnogermański, który rozciągał się od Morza Północnego przy Katwijk w Holandii wzdłuż ówczesnych głównych odnóg Dolnego Renu, Limes górnogermański zaczynał się od Renu w Rheinbrohl przez góry Taunus do rzeki Men, następnie wzdłuż Men do Miltenbergu i od Osterburken na południe do Lorch w niemal idealnie prostej linii o długości ponad 70 km; Limes retoromański rozciągał się na wschód od Lorch do Eining nad Dunajem.

Jego całkowita długość wynosiła 568 km. W jego skład wchodziło co najmniej 60 fortów i 900 wież strażniczych. Potencjalnie najsłabszą, a tym samym najsilniej strzeżoną częścią limesu była wspomniana wcześniej luka między zakolem Renu na zachód od dzisiejszej Moguncji a głównym nurtem Dunaju w Ratyzbonie. Ten szeroki na 300 km korytarz lądowy między dwiema wielkimi rzekami umożliwiał przemieszczanie się dużych grup ludzi bez konieczności korzystania z transportu wodnego, stąd duża koncentracja fortów i wież, rozmieszczonych w głębi i w wielu warstwach wzdłuż dróg wodnych, brodów, dróg i szczytów wzgórz.