Falco

Morfologia

Długość ciała 15–60 cm; masa ciała samców 73–1450 g, samic 88–2150 g; rozpiętość skrzydeł 44–135 cm.

Etymologia

• Falco: nowołac. falco, falconis – sokół, od łac. flectere – zakrzywiać (aluzja do zakrzywionych szponów).
• Tinnunculus: łac. tinnunculus – pustułka, od tinnulus – przenikliwie brzmiący, od tinnire – brzmieć. Gatunek typowy: Falco columbarius Linnaeus, 1758.
• Hierofalco: gr. ἱερος hieros – poświęcony (por. ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos – jastrząb); nowołac. falco, falconis – sokół, od łac. flectere – zakrzywiać. Gatunek typowy: Falco candicans J.F. Gmelin, 1788 = Falco rusticolus Linnaeus, 1758.
• Hypotriorchis: gr. ὑποτριορχης hupotriorkhēs – jastrząb (później utożsamiany z kobuzem), od ὑπο hupo – trochę; τριορχης triorkhēs – myszołów, od τρεις treis, τρια tria – trzy; ορχις orkhis – jądro. Gatunek typowy: Falco subbuteo Linnaeus, 1758.
• Cerchneis: gr. κερχνῃς kerkhnēis, κερχνῃδος kerkhnēidos – pustułka. Gatunek typowy: Falco rupicolus Daudin, 1800.
• Erythropus: gr. ερυθροπους eruthropous, ερυθροποδος euthropodos – czerwonostopy, od ερυθρος eruthros – czerwony; πους pous, ποδος podos – stopa. Gatunek typowy: Falco vespertinus Linnaeus, 1766.
• Rhynchodon: gr. ῥυγχος rhunkhos – dziób; οδων odōn, οδοντος odontos – ząb. Gatunek typowy: Falco peregrinus Tunstall, 1771.
• Aesalon: epitet gatunkowy Falco aesalon J.F. Gmelin, 1788; łac. aesalon, aesalonis – jastrząb, mały jastrząb, od gr. αισαλων aisalōn, αισαλωνος aisalōnos – jastrząb, mniejszy orzeł (różnie identyfikowany, np. drzemlik, błotniak stawowy czy orzeł południowy). Gatunek typowy: Falco aesalon J.F. Gmelin, 1788 = Falco columbarius Linnaeus, 1758.
• Ieracidea: gr. ῥυγχος rhunkhos – dziób; οδων odōn, οδοντος odontos – ząb. Gatunek typowy: Falco berigora Vigors & Horsfield, 1827.
• Euhierax: gr. ευ eu – dobry; ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos – sokół. Gatunek typowy: Falco peregrinus Tunstall, 1771.
• Dendrofalco: gr. δενδρον dendron – drzewo; nowołac. falco, falconis – sokół, od łac. flectere – zakrzywiać. Gatunek typowy: Falco subbuteo Linnaeus, 1758.
• Dissodectes: gr. δισσος dissos – podwójny, od δις dis – dwa razy, od δυο duo – dwa; δεκτης dektēs – ktoś kto gryzie, od δακνω daknō – gryźć. Gatunek typowy: Falco dickinsoni P.L. Sclater, 1864.
• Rhynchofalco: gr. ῥυγχος rhunkhos – dziób; nowołac. falco, falconis – sokół, od łac. flectere – zakrzywiać. Gatunek typowy: Falco femoralis Temminck, 1822.
• Nesierax: gr. νησος nēsos – wyspa (tj. Nowa Zelandia); ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos – jastrząb. Gatunek typowy: Falco novaeseelandiae J.F. Gmelin, 1788.
• Eufalco: gr. ευ eu – dobry; nowołac. falco, falconis – sokół, od łac. flectere – zakrzywiać. Gatunek typowy: Falco communis J.F. Gmelin, 1788 = Falco peregrinus Tunstall, 1771.
• Notofalco: gr. νοτος notos – południe; rodzaj Falco Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: Falco subniger G.R. Gray, 1843.
• Cuvieria: Frédéric Cuvier (1773-1838), francuski zoolog, paleontolog. Gatunek typowy: Falco cuvierii A. Smith, 1830.
• Megacerchneis: gr. μεγας megas – wielki; rodzaj Cerchneis Boie, 1826. Gatunek typowy: Falco rupicoloides A. Smith, 1829.
• Planofalco: łac. planum – poziom ziemi, równiny (por. gr. πλανος planos – wędrowanie, od πλαναω planaō – wędrować); nowołac. falco, falconis – sokół, od łac. flectere – zakrzywiać. Gatunek typowy: Falco mexicanus Schlegel, 1850.
• Archifalco: gr. αρχος arkhos – lider, szef, od αρχω arkhō – rządzić; nowołac. falco, falconis – sokół, od łac. flectere – zakrzywiać. Gatunek typowy: Falco peregrinus Tunstall, 1771.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki: