Nur rdzawoszyi

Występowanie

Gniazduje na północnych skrajach Eurazji i Ameryki Północnej. Większość terenów lęgowych rozciąga się na północ od równoleżnika 50°N. W Europie spotykany na Islandii, Irlandii, w północnej Skandynawii i Syberii. Zimuje głównie na północnych wybrzeżach Oceanu Atlantyckiego, Oceanu Spokojnego, na Wielkich Jeziorach oraz u wybrzeży mórz – Czarnego, Kaspijskiego i Śródziemnego.

W Polsce pojawia się nielicznie, ale regularnie na przelotach u wybrzeży Bałtyku (marzec - kwiecień i wrzesień - grudzień), głównie w małych grupach. Tylko pojedyncze osobniki zimują. Pojedyncze nury widuje się czasem w głębi lądu.

Cechy gatunku

Upierzenie – szarobrązowy wierzch ciała, zimą pokryty białymi plamkami, spód biały. W upierzeniu godowym głowa o płaskim czole i szyja barwy popielatej, a gardło rdzawe (choć z daleka wygląda jak prawie czarne). W szacie spoczynkowej z białą szyją po bokach i oczami otoczonymi białą obwódką, jest jaśniejszy od nura czarnoszyjego. Cienki dziób jest charakterystycznie lekko zadarty do góry. To najmniejszy z nurów, tylko nieco większy od kaczki krzyżówki czy perkoza dwuczubego. Zrywa się do lotu lżej od pozostałych. Często i długo nurkuje. Lata z szyją wyciągniętą do przodu i nieco poniżej linii grzbietu.

Głos

Jego obecność na lęgowisku zdradza gardłowe „kwak”, a w czasie godów szybkie, powtarzające się dźwięki kończą się żałosnym kwileniem.

Wymiary średnie

• długość ciała 53–69 cm
  • długość czaszki (wraz z dziobem): około 12,5 cm
  • długość dzioba: około 7,3 cm
• rozpiętość skrzydeł 106–116 cm
• masa ciała 988–2460 g

Biotop

Gnieździ się od wybrzeży po góry, nad małymi stojącymi wodami śródlądowymi – na przykład jeziorami, zbiornikami zaporowymi, stawami hodowlanymi, na wyspach i brzegach rzek. Zimuje na wybrzeżach morskich.

Toki

Przylatuje na lęgowiska parami, po czym od razu rozpoczynają się toki (okres w południowej części zasięgu trwa w maju i czerwcu, w północnej rozpoczyna się wiosną, zależnie od panujących warunków). Pływa wtedy szybko z zadartą głową i wypiętą piersią. Nawet w czasie godów zarówno samiec i samica mają to samo upierzenie, choć na piersiach mają wtedy trójkątne czarnobrązowe plamy z białymi cętkami.

Gniazdo

Zbudowane z roślinności wodnej, wysłane mchem, torfem lub trawą, ulokowane na podmokłych terenach wśród zarośli. W przeciwieństwie do nura czarnoszyjego wybiera małe zbiorniki wodne – do 0,8 ha, niekiedy większe (do 1,5 ha). Miejsca lęgowe mogą być wykorzystywane w następnym roku. Terytoria obejmują kilka położonych blisko siebie małych zbiorników, nie wszystkie bywają wykorzystywane jako miejsca gniazdowania.

Jaja

Samica składa 1–3 (najczęściej 2) jaja w odstępach około 24-godzinnych.

Wysiadywanie i dorastanie

Jaja wysiadują oboje rodzice, przy czym samica dłużej. Pisklęta wykluwają się po 27 dniach i po 10–12 godzinach opuszczają gniazdo i towarzyszą rodzicom w żerowaniu. Oboje rodzice opiekują się młodymi, jednak samica zajmuje się głównie zdobywaniem dla nich pokarmu, zaś samiec – obroną terytorium. Przez pierwsze dwa tygodnie życia przynajmniej jeden z rodziców strzeże piskląt. Początkowo są żywione małymi mięczakami, owadami wodnymi i skorupiakami, potem małymi rybkami. Pisklęta są nieco bardziej brązowe na grzbiecie, ale ogólnie nie różnią się znacznie od dorosłych. Zdarza się, że rodzice wożą je na grzbiecie. Młode usamodzielniają się po 1,5 miesiąca życia. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2–3 lat. Najstarszy zaobrączkowany nur rdzawoszyi miał w chwili śmierci obrączkę założoną 23 lat i 7 miesięcy wcześniej, a kolejny rekordzista 22 lat i 11 miesięcy (w chwili odczytu był żywy).

Pożywienie

Głównie składem pokarmu są ryby (dorsz atlantycki (Gadus morhua), śledź oceaniczny (Clupea harengus), szprot (Sprattus sprattus), głowaczowate (Cottidae) oraz łososie z rodzajów Salvelinu i Salmo), uzupełniane przez mięczaki, owady, raki i inne bezkręgowce, jak też żaby.

Pokarmu szuka do 8 km od swego gniazda w słonej i słodkiej wodzie.

Ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski). Objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Podobnie jak nurowi czarnoszyjemu zagraża mu zakwaszenie zbiorników na terenach lęgowych, na przykład w południowej Szwecji, a na zimowiskach – wycieki ropy.