Pardwa mszarna

Systematyka

Wyróżniono kilkanaście podgatunków L. lagopus:

• L. lagopus scotica – pardwa szkocka – Wielka Brytania, Irlandia.
• L. lagopus variegata – wysepki wokół zachodniej Norwegii.
• L. lagopus lagopus – pardwa mszarna – Skandynawia, północna Rosja.
• L. lagopus rossica – kraje bałtyckie do centralnej Rosji.
• L. lagopus koreni – Syberia do Kamczatki.
• L. lagopus maior – północny Kazachstan, południowo-zachodnia Syberia.
• L. lagopus brevirostris – zachodnie Himalaje do południowej Syberii oraz zachodnia Mongolia.
• L. lagopus kozlowae – północna Mongolia, południowa Syberia.
• L. lagopus sserebrowsky – północno-wschodnia Mongolia do południowo-wschodniej Syberii oraz północno-wschodnie Chiny.
• L. lagopus okadai – Sachalin.
• L. lagopus alascensis – Alaska.
• L. lagopus muriei – Aleuty, Kodiak.
• L. lagopus alexandrae – wyspy południowo-wschodniej Alaski, północno-zachodnia Kolumbia Brytyjska.
• L. lagopus leucoptera – północna część Kanady i jej arktyczne wyspy.
• L. lagopus alba – północna Kanada.
• L. lagopus ungavus – północno-wschodnia Kanada.
• L. lagopus alleni – Nowa Fundlandia.

Występowanie

Wiele podgatunków zamieszkuje okołobiegunowe okolice półkuli północnej Europy i Ameryki Północnej. Granica jego występowania wciąż przesuwa się ku północy. Południowym ograniczeniem areału jest linia lasu. Występuje licznie w Skandynawii, gdzie jest ptakiem łownym. Podgatunek pardwa szkocka (L. lagopus scoticus, niekiedy uznawana za odrębny gatunek Lagopus scoticus) zamieszkuje wrzosowiska i torfowiska Szkocji, północnej Anglii i Irlandii (jest tam licznym ptakiem łownym).

Na terenie Polski w jej dzisiejszych granicach jeszcze w XVI wieku ptak ten być może gniazdował (jest wspomniany w dziele Mateusza Cygańskiego). Później zalatywał tylko wyjątkowo – w XIX wieku stwierdzony był dwukrotnie w północno-wschodniej Polsce. Mógł to być tylko podgatunek L. lagopus rossicus. Ponadto dawniej kilkakrotnie podejmowano próby aklimatyzacji, np. w 1901 r. próbowano osiedlić pardwy szkockie nad jeziorem Łebsko. Nadal figuruje w spisie rodzimych gatunków, choć nie jest widywana.

Cechy gatunku

Obie płci wyglądają podobnie i pierzą się 3 razy w roku. Koguty odróżnia się po większej czerwonej narośli skórnej nad okiem, tzw. róży – fragment nagiej skóry o czerwonym zabarwieniu pokryty brodawkami. Mają mocny dziób, niewielkie skrzydła i krótkie nogi. Pardwa mszarna podobne jest do pardwy górskiej, ale nieco od niej większa. Wydziela się 2 główne podgatunki:

• L. lagopus lagopus – nad okiem czerwona róża, która jest wyraźniejsza u samca. Skrzydła białe, skrajne sterówki czarne. Zimą biała (nie ma czarnego paska ocznego tak jak pardwa górska), natomiast wiosną głowa i szyja szarobrunatna, boki ciała rude, a spód biały. Latem cała (poza białymi skrzydłami i ogonem) ruda w różnych odcieniach, samce są kasztanowobrązowe. W okresach przejściowych upierzenie pośrednie. Ma gęsto opierzony skok i pazury, dlatego też nogi z nitkowatymi piórami przypominają małe łapy ssaka. Ułatwiają one ptakom poruszanie się po śniegu.

Dzwoniący głos samca, jaki można usłyszeć, przypomina ludzki śmiech.

• Pardwa szkocka (L. lagopus scoticus) – od pardwy mszarnej różni się ciemniejszym ubarwieniem latem i rdzawymi skrzydłami. Nie przybiera białej szaty zimowej.

Wymiary średnie

• Długość ciała ok. 40–41 cm
• Rozpiętość skrzydeł 60–65 cm
• Masa ciała ok. 600 g

Biotop

Tundra, lasotundra, wrzosowiska o niskiej roślinności i pojedynczych krzewach oraz mszary. Są to zatem nieleśne siedliska powyżej granicy lasu w górach lub otwarte przestrzenie.

Gniazdo

Lęg zakładany w zagłębieniu w ziemi, podobnie jak u pardwy górskiej. Skąpo wyścielają gniazdo częściami roślin. Otoczone jest krzewami lub trawami. Tworzą monogamiczne pary.

Jaja

Jeden lęg w roku (w maju lub czerwcu) z 8 do 12 jaj.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 21 dni przez samicę. Zwykle 6–10 pisklętami opiekują się oboje rodzice. Szybko rosną, tak że już po 1,5 tygodniu zaczynają podlatywać. Młode dojrzewają płciowo w wieku jednego roku.

Pożywienie

Różne części roślin – pąki, jagody, nasiona, latem (w czasie wychowywania młodych) również bezkręgowce.