Khumar

Khumarinskoye gorodishche lub Khumar to zrujnowana średniowieczna twierdza na szczycie góry Kalezh nad wąwozem Kuban na Wielkim Kaukazie, w pobliżu wsi Khumara, powiat Karaczajewski, Karaczaj-Czerkiesja, Rosja.

Miejsce to było badane w 1960 i 1962 roku przez W. A. Kuzniecowa po znalezieniu płyt z napisami runicznymi, ale bez prowadzenia wykopalisk. W latach 1963 i 1964 ekspedycja archeologiczna Instytutu Karaczajewo-Czerkieskiego, kierowana przez E.P. Alekseevą, przeprowadziła badania wykopaliskowe na tym stanowisku. Stwierdziła ona, że pod warstwami średniowiecznymi leżą warstwy z 8-6 w. p.n.e. A. Gadlo i Kh. Bidżijew odkryli w 1974 r. pozostałości systemu obronnego - wieże, mury.

Twierdza, położona 11 km w dół rzeki od Karaczajewska, do której dawniej można było dostać się tylko po drabinie, zajmuje około czterdziestu hektarów na szczycie rozległego płaskowyżu. Wysokie na 5,5 metra mury z dwunastoma bastionami przebija pojedyncza brama o szerokości 5 metrów. Przypuszcza się, że fortyfikacje zostały zbudowane przez Chazarów lub przez Bułgarów w związku z wojnami chazarsko-arabskimi.

Miejsce to jest bogate w pseudo-unickie inskrypcje, świadczące o wczesnośredniowiecznej turkijskiej okupacji przez plemiona z grupy kulturowej Saltovo-Mayaki. Większość inskrypcji została mocno zniszczona przez miejscowych i jest nieczytelna.

Jednym z bardziej kontrowersyjnych znalezisk na tym terenie był składany, modułowy ołtarz. Naukowcy z muzeum archeologicznego w Rostowie nad Donem twierdzili, że ołtarz ten był częścią chazarskiej świątyni żydowskiej zbudowanej na wzór biblijnego miszkanu.

W IX i X w. znajdowało się tu ludne miasto, w źródłach bizantyjskich i gruzińskich wymieniane jako Skhimar. Uważa się, że w tym miejscu przetrzymywano św. Maksyma Wyznawcę podczas jego zesłania na Kaukaz. W odległości czterech kilometrów od twierdzy stoi cerkiew Szoana, opisana po raz pierwszy przez Abrahama Firkowicza w 1848 r.

Miasto zostało zniszczone przez Tamerlana podczas jego inwazji na Złotą Ordę w 1396 roku.