Sęp płowy

Występowanie

Zamieszkuje w zależności od podgatunku:

• Gyps fulvus fulvus – góry suchej południowej Europy (Półwysep Iberyjski, Bałkany), północno-zachodniej Afryki, południowo-zachodniej Azji – Azji Mniejszej, Bliskiego Wschodu, Półwyspu Arabskiego, Iranu aż po południowy i wschodni Kazachstan. Lęgnie się też na górzystych wyspach Morza Śródziemnego (Majorka, Sardynia, Kreta i Cypr). Koczujące sępy mogą pojawiać się jednak z dala od terenów regularnego występowania.

W Polsce dawniej prawdopodobnie lokalnie lęgowy (ostatni zanotowany lęg w Pieninach w 1914 roku, nie jest to jednak niezbicie potwierdzona informacja), obecnie sporadycznie zalatujący. Niegdyś, do początku XX wieku lęgi wyprowadzał w Tatrach i Pieninach. To największy drapieżny ptak jakiego można spotkać w kraju, choć pojawia się nieregularnie i skrajnie nielicznie. Do 2017 odnotowano 66 stwierdzeń, łącznie obserwowano 98 osobników. Widywano pojedyncze osobniki i grupy złożone z 2–3 ptaków (choć dawniej nawet dochodzące do 18 osobników). Sępy pojawiały się prawie w każdym miesiącu (zwłaszcza w czerwcu), oprócz stycznia i listopada. 5 sępów posiadało obrączki ornitologiczne, dzięki czemu wiadomo, że pochodziły z Francji, Chorwacji i Szwajcarii. W trakcie pojawów szybowały nad terenami otwartymi lub nawet miastami – Opolem i Zakopanem. W 2007 roku wyjątkowo jeden osobnik dłużej przebywał na składowisku odpadów pod Brzegiem na Opolszczyźnie.

• Gyps fulvus fulvescens – góry Afganistanu, Pakistanu i północnych oraz środkowych Indii.

Gatunek odnotowywany regularnie od poziomu morza do wysokości około 3000 m n.p.m.

Cechy gatunku

Brak dymorfizmu płciowego. Naga głowa i wygięta szyja, popielate nieraz pokryte rzadkim miękkim puchem, poniżej kryza z jasnych piór. Wierzch ciała szarorudy, spód jaśniejszy. Lotki i sterówki czarne. Dziób i nogi sinoniebieskie. U osobników młodocianych brak kryzy, którą zastępują pojedyncze sterczące szare pióra. Szybuje na skrzydłach uniesionych w kształcie litery V. Zarówno w tym locie, jak i ślizgowym, wykorzystują wznoszące prądy powietrza. W locie można podziwiać jego długie i szerokie skrzydła o wybrzuszonej tylnej krawędzi z rozczapierzonymi (palczastymi) lotkami pierwszorzędowymi i krótki, zaokrąglony ogon. Może żyć ponad 40 lat. Sęp, gdy zleci na ziemię, porusza się po niej skacząc lub krocząc. Natomiast by wznieść się w powietrze potrzebuje rozpędu.

Wymiary średnie

Wielkością przewyższa wszystkie lęgowe ptaki szponiaste Polski, w tym orła przedniego.

dł. ciała 93–110 cmrozpiętość skrzydeł 234–270 cmmasa ciała 6–10 kg

Biotop

Góry i wyżyny. Tam, na skalnych ścianach znajdują się noclegowiska i lęgowiska sępów płowych. Z nich codziennie wyruszają na żerowiska.

Toki

Jako ptak monogamiczny tworzy pary, które są sobie wierne przez całe życie. Początek toków ma miejsce już pod koniec jesieni.

Gniazdo

Na skalnej półce, w niszy, wychodni skalnej, jaskiniach, często w niewielkiej, luźnej kolonii złożonej z 10-20 par lęgowych. Partnerzy znoszą gałęzie na gniazdo, a potem wspólnie opiekują się potomstwem.

Jaja

Jeden lęg w roku, w zniesieniu jedno jajo składane w lutym lub marcu.

Wysiadywanie

Jajo wysiadywane jest przez okres 48 do 52 dni na zmianę przez oboje rodziców. Partnerzy po wykluciu razem karmią swoje jedyne pisklę w gnieździe. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 3 miesiącach.

Pożywienie

Głównie padlina, którą sęp wypatruje z powietrza. Ten wyspecjalizowany padlinożerca najczęściej wypatruje świeżo padłych średnich lub dużych ssaków. Za jedzeniem może oddalić się na dużą odległość od swego gniazda. Z padłej zwierzyny, w przeciwieństwie do orłosępów, wyjadają tylko wnętrzności i mięso.

Silny dziób i wydłużona szyja ptaka pozwala mu na dostanie się do wnętrzności padłych ofiar. W czasie wspólnego żerowania obowiązuje wśród sępów płowych hierarchia. Łapczywość niektórych osobników może być tak duża, że niektóre po zjedzeniu zbyt obfitej porcji pokarmu muszą go częściowo zwracać, bo nie są w stanie wzbić się do lotu.

Utrudniony dostęp do padliny i ostra rywalizacja o nią powodują, że sępy płowe żyjące na obszarze Hiszpanii i południowej Francji często polują na żywą zdobycz, w tym na zwierzęta gospodarskie; np. w północnej Hiszpanii w latach 2006–2010 zgłoszono 1165 przypadków zabicia zwierząt gospodarskich przez sępy płowe.

Ochrona

Objęty ochroną gatunkową ścisłą. W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt figuruje jako wymarły ptak lęgowy.