Fakty o: Żbik europejski
Żbik europejski, żbik – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych, po raz pierwszy opisany przez Karola Linneusza w 1758 roku, na podstawie wyglądu kota domowego. Obecną nazwę nadał żbikowi w 1775 roku niemiecki przyrodnik Schreber, który w Niemczech obserwował zwierzę w naturze.
Występowanie
- Europa
- Kaukaz
- Azja Mniejsza
Zamieszkuje gęste lasy obszarów górskich. Najlepiej czują się na skraju kompleksów leśnych. Znajdują schronienie wśród drzew, a polują na terenach otwartych: łąkach, śródleśnych polanach, na polach. Szacuje się, że w Polsce we wschodniej części Karpat żyje nie więcej niż 200 żbików.
Pokarm
Żbiki żywią się małymi ssakami, gryzoniami, ptakami, rybami, żabami, małymi sarnami, jelonkami i jagniętami, a czasem nawet polują na owady.
Wygląd
Sierść gęsta i długa jest barwy żółtawoszarej w ciemne pręgi. Powyżej opuszek, na tylnych kończynach czarne plamy.
- Długość ciała: 45–90 cm
- Długość ogona: 25–40 cm
- Wysokość w kłębie: 25–35 cm
- Masa 4–10 kg
Rozwścieczony żbik kładzie uszy płasko po głowie, otwiera szeroko czerwoną paszczę, przeraźliwie parska, jeży sierść i wygina grzbiet w łuk, co sprawia, że olbrzymieje.
Rozmnażanie
Ciąża trwa 65–69 dni. Samica rodzi od jednego do czterech młodych. Samice dojrzewają w wieku 10 miesięcy, a samce rok później.
Podgatunki
Wyróżnia się ponad 20 podgatunków żbika:
- Felis silvestris cafra Desmarest, 1822 – kot kafryjski
- Felis silvestris caucasica Satunin, 1905 – żbik kaukaski
- Felis silvestris caudata Gray, 1874 – żbik kaspijski
- Felis silvestris chutuchta Birula, 1916
- Felis silvestris cretensis Haltenorth, 1953 – żbik kreteński
- Felis silvestris foxi Pocock, 1944
- Felis silvestris gordoni Harrison, 1968
- Felis silvestris grampia Miller, 1907 – żbik szkocki
- Felis silvestris griselda Thomas, 1926
- Felis silvestris haussa Thomas & Hinton, 1921
- Felis silvestris iraki Cheesmann, 1921
- Felis silvestris jordansi Schwarz, 1930 – żbik balearski
- Felis silvestris lybica Forster, 1780 – kot nubijski
- Felis silvestris mellandi Schwann, 1904
- Felis silvestris nesterovi Birula, 1916
- Felis silvestris ocreata Gmelin, 1791
- Felis silvestris ornata Gray, 1832 – kot stepowy
- Felis silvestris reyi Lavauden, 1929 – żbik korsykański
- Felis silvestris rubida Schwann, 1904
- Felis silvestris silvestris Schreber, 1777 – żbik europejski
- Felis silvestris tristrami Pocock, 1944
- Felis silvestris ugandae Schwann, 1904
Za podgatunek żbika jest często uznawany także kot domowy; w takim wypadku określa się go jako Felis silvestris catus.
Ochrona
W 1980 roku żbik został wpisany do aneksu II konwencji berneńskiej i w wielu krajach wprowadzono ograniczenia mające służyć ochronie tych kotów. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej.
Staropolskie nazwy
Step, zdeb, zdbik, żdbik. Słowo "step", później (w tym wypadku) udźwięcznione, oznacza dzikusa, coś dzikiego. Wyraz "zdbik" jest zdrobnieniem tego udźwięcznienia, "żdbik" jest mylnym odmazurzeniem tego zdrobnienia, natomiast współczesna nazwa zwierzęcia jest łatwiejszą do wymówienia formą tego ostatniego słowa.
Inne informacje
- w niewoli żbiki żyją 12–18 lat
- polują tylko na ziemi nad ranem i o zmierzchu
- wrogami naturalnymi młodych są łasice i gronostaje
- w porównaniu z europejskim żbik afrykański ma krótsze owłosienie i cieńszy ogon
- z powodu kojarzenia się żbików z kotami domowymi naukowcy uważają, że duża część europejskich drapieżników to mieszańce, tzw. kotożbiki; według części naukowców, nie istnieją już (przynajmniej w Polsce) żbiki czystej krwi, ponieważ zostały wymieszane z dachowcami
Ciekawostki
W języku angielskim istnieje związek frazeologiczny "wildcat strike" (dosłownie: uderzenie żbika), który oznacza "dziki strajk" robotników. Na tej podstawie ruch anarchosyndykalistyczny (a konkretnie związek zawodowy Industrial Workers of the World) stworzył symbol czarnego żbika (a nie, jak sądzi się powszechnie, kota) wpisanego w okrąg, jako charakterystykę dzikich wystąpień robotniczych mających według nich coś z natury żbika.
Węgry