Kościół św. Tomasza

Kościół św. Tomasza w Rateče, Kranjska Gora, Słowenia, jest jednym z najstarszych kościołów w dolinie górnej Sawy, co potwierdzają dokumenty pisane i wykopaliska, a także oryginalne wyposażenie kościoła.

Najstarszym dokumentem pisanym, w którym wspomina się Rateče, jest Vidimus pierwszego biskupa Lublany Zygmunta Lamberga, zachowany do dziś w archiwum kapitulnym archiwów archidiecezjalnych Lublany. Jest to dokument pergaminowy, który powstał w czasie wizyty biskupa Lamberga w Kranjskiej Górze i nosi datę 28 stycznia 1467 r. Vidimus jest zapisem trzech rękopisów z roku 1390 dotyczących zmiany parafii, do której należał kościół w Rateče. Kościół, który do tego czasu był kościołem filialnym parafii Maria Gail koło Villach w Karyntii, został z tej parafii zabrany i przeniesiony do parafii Kranjska Gora w Carnioli na mocy dotacji regenta hrabiego Fryderyka III Ortenburga. Dnia 8 grudnia 1390 r. patriarcha Akwilei Jan Soběslav potwierdził tę zmianę.

Jeszcze starszym, ale niestety niedatowanym dokumentem jest tzw. rękopis Rateče lub Klagenfurcki, jeden z najstarszych dokumentów pisanych w języku słoweńskim. Zawiera on modlitwy Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo i Credo Apostolskie. Napisany jest na papierze pergaminowym z ozdobnymi początkowymi literami w kolorze czerwonym i niebieskim. Został odnaleziony w 1880 r. w Klagenfurcie w Karyntii, gdzie jest przechowywany w archiwum Karynckiego Towarzystwa Historycznego. Na podstawie analizy językowej i informacji zaczerpniętych z Vidimusa biskupa Lamberga historyk Ivan Grafenauer twierdzi, że dokument powstał około 1370 roku. Jego zdaniem został on napisany w tym samym czasie, jednak zawarte w nim słowa wskazują na korzenie sięgające VIII wieku. Dokument został oprawiony w księgę mszalną, z której korzystał wikariusz z Maria Gail podczas wizyt w Rateče.

Na tylnej okładce tego samego rękopisu znajduje się kolejny zapis, który zawiera imiona członków Bractwa Matki Bożej w 1467 roku. Wśród nich są imiona księży oraz szereg nazwisk, które do dziś występują wśród mieszkańców Rateče.

W latach 1972-1976 pod fundamentami kościoła prowadzono wykopaliska archeologiczne. Po odsłonięciu późnośredniowiecznej kamiennej posadzki, archeolodzy odkryli w sanktuarium fundamenty półokrągłej romańskiej absydy. Po południowej stronie nawy odkryli jeszcze starsze fundamenty ścian, co może sugerować przedromańską fazę budowy. W innej części nawy znaleziono fragment ceramicznego dzbana, typowego dla rzemiosła z epoki rzymskiej. W sanktuarium archeolodzy znaleźli również 25 zachowanych grobów z epoki rzymskiej z towarzyszącymi im przedmiotami pochówku. Sposób pochówku sugeruje wczesne słoweńskie zwyczaje. Elementy romańskie znaleziono także w ścianach nawy głównej. W ścianie południowej odsłonięto romańskie okno z XII lub początku XIII wieku. W środku tej ściany znaleziono również wejście z drewnianą belką, która została spalona przez pożar w 1693 roku.

Kościół posiada gotyckie sanktuarium, które w połowie XV wieku zastąpiło sanktuarium romańskie. Przylega do niego romańska dzwonnica, która według niektórych datowana jest na 1360 r. w każdym razie najwyraźniej została zbudowana w XIV wieku. Znajduje się w niej dzwon z roku 1521, na którym gotycką minuskułą wypisano: + iesus + maria + anno + XXI + lucas + marcus + ioannes + matheus. W dzwonnicy znajduje się również stalowy dzwon, który został wylany w odlewni w Jesenicach i poświęcony 22 lutego 1922 roku. Jego wysokość to C, a waga 242 kg. Od 1 października 2000 r. towarzyszą mu dwa dzwony z brązu, które zostały wykonane przez firmę Perner z Passau w Niemczech. Zostały one poświęcone przez arcybiskupa Belgradu Stanislava Hočevara.