Sardis, Sardes

Synagoga w Sardis to synagoga znajdująca się w prowincji Manisa w Turcji i jest to największa znana synagoga należąca do świata starożytnego. Sardis znajdowało się pod władzą wielu obcych władców, aż do czasu włączenia do Imperium Rzymskiego w 133 roku p.n.e. Miasto służyło wówczas jako centrum administracyjne. Miasto pełniło wówczas funkcję centrum administracyjnego rzymskiej prowincji Lidii. Sardis zostało odbudowane po katastrofalnym trzęsieniu ziemi w Lidii w 17 r. n.e. i cieszyło się długim okresem prosperity pod rządami Rzymu.

Uważa się, że Sardis zyskało społeczność żydowską w III w. p.n.e. ponieważ właśnie wtedy król Antiochus III zachęcał Żydów z różnych krajów, w tym z Babilonii, do osiedlania się w Sardis. Józef Flawiusz napisał o dekrecie Lucjusza Antoniusza, rzymskiego konkwistadora z lat 50-49 p.n.e.: "Lucjusz Antoniusz przesyła pozdrowienia. Przyszli do mnie ci Żydzi, którzy są współobywatelami Rzymu, i wykazali, że od początku mieli własne zgromadzenie, zgodnie z prawem przodków, a także własne miejsce, w którym rozstrzygali między sobą spory i waśnie. Dlatego na ich prośbę, aby to było dla nich zgodne z prawem, nakazałem, aby ich przywileje zostały zachowane, a oni mogli postępować zgodnie z nimi "1. Zazwyczaj przyjmuje się, że "ich własne miejsce" odnosi się do synagogi w Sardis. Józef Flawiusz odnotował, że Gajusz Norbanus Flakus, prokonsul rzymski pod koniec I wieku przed Chrystusem, bronił praw Żydów z Sardis do praktykowania ich religii, w tym prawa do składania datków w świątyni jerozolimskiej..