Szlamnik zwyczajny

Podgatunki i występowanie

Zamieszkuje w zależności od podgatunku:

• szlamnik zwyczajny, szlamnik (Limosa lapponica lapponica) – od północnej Laponii poprzez półwyspy Kolski i Kanin po Jamał. Zimuje na wybrzeżach zachodniej i południowej Europy, północno-zachodniej Afryki i na południe aż po zachodnią Południową Afrykę. Przelatuje przez Polskę w kwietniu-maju i sierpniu-wrześniu.
• Limosa lapponica taymyrensis – północno-zachodnia i północno-środkowa Syberia – od półwyspu Jamał po dorzecze rzeki Anabar; zimuje na wybrzeżach – od wschodniej Afryki na wschód do Zatoki Perskiej i zachodnich Indii.
• Limosa lapponica menzbieri – północna Syberia między deltą Leny a Zatoką Czauńską. Zimuje od Azji Południowo-Wschodniej do północno-zachodniej Australii.
• szlamnik tundrowy (Limosa lapponica baueri) – północno-wschodnia Syberia na wschód od Zatoki Czauńskiej aż po zachodnią i północną Alaskę. Zimuje od Chin poprzez wyspy Oceanii i Australię aż po Nową Zelandię.

Autorzy Handbook of the Birds of the World wyróżniają jeszcze podgatunek Limosa lapponica anadyrensis (wschodnia Syberia – Półwysep Czukocki i niziny dorzecza Anadyru; zimuje w Australii i być może Nowej Zelandii). Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) nie uznaje tego podgatunku, zaliczając tę populację do L. l. baueri.

Morfologia

Cechy gatunku

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, aczkolwiek samice są nieco większe od samców. W upierzeniu godowym wierzch ciała rdzawobrązowy z ciemnymi cętkami, natomiast przednia część głowy, szyi oraz pierś i brzuch czysto rdzawobrązowe. Kuper biały. Ogon biały z poprzecznymi, czarnymi prążkami. Dziób żółty z ciemnym końcem, nieco wygięty ku górze. W szacie spoczynkowej wierzch ciała brązowoszary z ciemnymi plamkami, spód również szarawy. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak w ich ubarwieniu występuje wyraźna domieszka koloru rdzawego.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 37–41 cmrozpiętość skrzydeł ok. 70–80 cmmasa ciała: samce 190–400 g, samice 262–630 g

Ekologia

Biotop

Tundra i lasotundra.

Gniazdo

W suchym miejscu na ziemi.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju-czerwcu 4 jaja.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 21 dni przez obydwoje rodziców (samca za dnia i samicę nocą).

Pożywienie

Głównie bezkręgowce (owady, pierścienice, mięczaki), rzadko nasiona i owoce jagodowe.

Status i ochrona

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Od 2015 roku IUCN klasyfikuje szlamnika jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened), wcześniej zaliczała go do gatunków najmniejszej troski (LC, Least Concern).

Zdolność do długiego lotu

Szlamnik stał się przedmiotem naukowych badań dotyczących ptasich wędrówek. Wszczepienie obserwowanym okazom satelitarnych nadajników pozwoliło precyzyjnie prześledzić trasy przelotów, ich dystanse i długości. Osiągi tych stosunkowo niewielkich ptaków zaskoczyły naukowców. 24 marca 2007 r. samica oznaczona kryptonimem E7 w ciągu 7 dni i 9 godzin pokonała trasę 10 300 km. z Nowej Zelandii do Morza Żółtego. Ta sama samica 2 maja 2007 r. wyruszyła na Alaskę pokonując ok. 6500 km. W końcu 30 sierpnia wyruszyła w lot powrotny ze znajdującej się na Alasce delty Jukon-Kuskokwim i po 8 dniach i pięciu godzinach nieprzerwanego lotu dotarła na Nową Zelandię pokonawszy dystans 11 680 km. Jest to obecnie rekord długości ptasiego lotu.

Osiągnięcie tak fenomenalnego rezultatu ornitolodzy tłumaczą w następujący sposób:

• Przed podróżą szlamnik gromadzi w ciele zapasy tłuszczu, które spala w czasie drogi. Gdy zabraknie mu tłuszczu, spala białko znajdujące się w mięśniach. W ten sposób w czasie lotu traci połowę swojego ciężaru.
• Szlamnik potrafi dostosować swój metabolizm i anatomię. Zmniejszeniu ulega jego żołądek i jelito, a serce zwiększa się o 33%, wzrasta również liczba czerwonych krwinek.
• Ptak ten lata na wysokości rzędu 7000 m n.p.m. gdzie w niskiej temperaturze jest w stanie oddać ciepło wytworzone w jego ciele.
• Szlamnik nie pije wody w czasie lotu, lecz zużywa wodę wytworzoną w procesie rozkładu tłuszczów i białek.
• Szlamniki latają w stadach, dzięki czemu wymieniają się rolą prowadzącego.
• Szlamniki wykorzystują prądy powietrzne, jak również panujące na Pacyfiku sztormy.