Costa Balenae, Riva Ligure

Costa Balenae to stanowisko archeologiczne położone wzdłuż starożytnego szlaku Via Julia Augusta, w pobliżu ujścia potoku Argentina, wymienione zarówno w planie podróży Antoninusa, jak i w Tablicy Peutingera, w tej ostatniej pod nazwą Costa Bellene. Nazywa się go również obszarem archeologicznym Capo Don.

Toponim Costa Balenae może pochodzić - według niektórych opracowań - od liguryjskiego bóstwa Belenus, związanego z kultem płodności i przyrównanego przez Rzymian do boga Apolla, natomiast inna, mniej udokumentowana wersja wiąże nazwę miejscowości z fenickim pochodzeniem króla Belo, ojca Dydony. Położone na obecnym terytorium gminy Riva Ligure, w czasach starożytnych w miejscu pośrednim między Lucus Bormani a Albium Intemelium, uważa się, że zostało założone wkrótce po zwycięstwie nad Liguryjczykami w 181 r. p.n.e. przez konsula Paola Emilio.

W pobliżu morza znajdowało się niewielkie lądowisko i służyło głównie jako stacja drogowa, na której zmieniano i zatrzymywano konie oraz przewożono towary do i z Galii. Liczne monety i medale znalezione na miejscu sugerują, że Costa Balenae pozostawało bardzo aktywne przez cały okres Imperium Rzymskiego: ostatnie wykopaliska, przeprowadzone przez Papieski Instytut Archeologii Chrześcijańskiej, potwierdziły tę hipotezę i niemal pewność ciągłości życia w osadzie od II lub I wieku p.n.e. do III lub IV wieku n.e. Chrześcijaństwo tego miejsca datuje się na ostatnie stulecia, ale znalezione ślady archeologiczne pochodzą najpóźniej z pierwszej połowy VI wieku, kiedy to wzniesiono tak zwaną "bazylikę" Capo Capo di Albenga, prawdopodobnie na polecenie biskupa Albengi, którego jurysdykcji podlegał ten obszar, bazylikę Capo Don, w której znajduje się doskonale zachowane baptysterium w kształcie ośmiokąta, typowe dla okresu wczesnochrześcijańskiego, podobne do tych, które można znaleźć w rzymskich miastach Albium Ingaunum i Forum Julii; Ponadto widoczne jest miejsce pochówku, kolejny znak dobrze zorganizowanego ośrodka, który był wykorzystywany w sposób ciągły, z kolejnymi modyfikacjami i zawężeniami zabudowy, aż do X wieku, a być może nawet częściowo do XII wieku, jeśli weźmiemy pod uwagę obecność na wzniesieniu za tym miejscem klasztoru benedyktynów pod zwierzchnictwem Genui, poświadczoną do XIV wieku. Na upadek osady złożyły się prawdopodobnie różne przyczyny: powstawanie nowych osad w okolicy, reorganizacja instytucji religijnych w zachodniej Ligurii, zmiana szlaków komunikacyjnych i transportowych oraz gwałtowne najazdy muzułmanów stacjonujących na południu Francji, we Frassineto.

Edward i Margaret Berry w książce "At the Western Gate of Italy" również wspominają o tej ważnej stacji na Via Julia Augusta.