Veleia, Lugagnano Val d'Arda

Veleia - starożytne miasto w Aemilii, we Włoszech, położone ok. 15 km na południe od Placentii. Pliniusz wymienia je wśród miast ósmego regionu, choć Veleiaci byli etnicznie Liguryjczykami. W spisie ludności przeprowadzonym przez Wespazjana jego mieszkańcy wyróżniali się długowiecznością. Nic więcej o niej nie wiadomo aż do roku 1747, kiedy to oracze znaleźli słynną Tabula alimentaria, znajdującą się obecnie w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Parmie. Ta największa antyczna tablica z brązu zawiera spis posiadłości na terenie Welecji, Libarny, Placencji, Parmy i Luki, w których Trajan zapisał przed 102 rokiem n.e. 72 000 sestercji, a następnie 1 044 000 sestercji na hipotecznych listach zastawnych czterdziestu sześciu posiadłościom. Ich łączna wartość wynosiła ponad 13 000 000 sestercji, z których odsetki w wysokości 5% miały służyć utrzymaniu 266 chłopców i 6 dziewcząt, z których pierwszy otrzymywał 16, a drugi 12 sestercji miesięcznie.

Wykopaliska rozpoczęte w 1760 r. zakończyły się sukcesem; odkryto forum i bazylikę, termy, amfiteatr i domy prywatne z licznymi posągami i inskrypcjami. Znaleziono również przedrzymskie groby kremacyjne, w których znajdowały się przedmioty z brązu i żelaza o niewielkiej wartości. Jednak późniejsze wykopaliska, prowadzone z przerwami do 1876 roku, przyniosły mniej owocne rezultaty. Najstarszym zabytkiem jest tablica z brązu z fragmentem tekstu Lex Rubria de Gallia cisalpina z 49 roku p.n.e. który dotyczył wymiaru sprawiedliwości w Galii Cisalpińskiej w związku z rozszerzeniem na nią przywilejów rzymskich, a najnowszy napis pochodzi z 276 roku n.e. Większość znalezionych przedmiotów znajduje się w muzeum w Parmie.

Jak i kiedy Veleia została opuszczona, nie jest pewne: wcześniej dominujący pogląd, że została zniszczona przez osunięcie ziemi, okazał się błędny dzięki wykopaliskom w 1876 roku.