San Sebastiano, Mantua

San Sebastiano to wczesnorenesansowy kościół w Mantui, w północnych Włoszech. Rozpoczęty w 1460 roku według projektu Leona Battisty Albertiego, został częściowo ukończony w połowie lat siedemdziesiątych XIV wieku, kiedy to budowa uległa spowolnieniu i nie była już kierowana przez Albertiego. W związku z tym z dzieła Albertiego pozostało niewiele, poza planem, który jest uważany za jeden z najwcześniejszych i najbardziej znaczących przykładów renesansowych kościołów z centralnym planem. Plan ma kształt krzyża greckiego, z trzema identycznymi ramionami centrującymi absydy, pod centralną przestrzenią sklepioną krzyżowo, bez żadnych wewnętrznych przegród. Kościół stoi na parterze krypty, która miała służyć jako mauzoleum dla rodziny Gonzaga.

Całkowity brak kolumn w fasadzie oznaczał dla Rudolfa Wittkowera decydujący zwrot w interpretacji architektury Albertiego, wykraczający poza jego wypowiedzi w De Re Aedificatoria, gdzie uważał kolumnę za najszlachetniejszą ozdobę budowli. Fasada kryjąca narteks, biegnąca przez całą szerokość budowli, jest dokładnie tak szeroka, jak jej wysokość od poziomu wejścia do wierzchołka frontonu; można ją dopasować do idealnej geometrii kwadratu. Fronton świątyni został przekształcony przez Albertiego w architekturę ścienną, jak zauważył Wittkower, a cała seria pilastrów, niczym filarów wmurowanych w ścianę, została zniwelowana do dwóch skrajnych oraz dwóch flankujących niezgrabne drzwi Pellegrino Ardizoniego, które nachodzą na nie i źle komponują się z przestrzenią.

Zachowany list z 1470 r. od mecenasa Ludwika III Gonzagi, markiza Mantui, do architekta, który zgodził się z propozycją Albertiego dotyczącą zmniejszenia liczby pilastrów na portyku, oświetla plan Albertiego z 1460 r.

Dwie zewnętrzne klatki schodowe zostały dobudowane w XX w.; przed 1925 r. stare fotografie pokazują, że wejście było pojedynczymi schodami do loggii w stylu quattrocento, dołączonej do projektu Albertiego. Wittkower wykazuje, że plan Albertiego obejmował zespół schodów na całą szerokość fasady, prowadzących do pięciu drzwi.

Najbardziej nieoczekiwanym motywem fasady jest centralna przerwa w intarsji, utworzona przez otwór okienny, który niewątpliwie miał być zwieńczony łukiem pod łukowatą intarsją łączącą zewnętrzne sekcje, motywem, który, jak przypuszcza Wittkower, Alberti znał z bocznych elewacji rzymskiego łuku triumfalnego w Orange.