Lampart plamisty

Występowanie

Występuje w całej Afryce (z wyjątkiem pustyń) oraz południowej i środkowej Azji. Zamieszkuje wilgotne, zwarte lasy i suchą sawannę, tereny górzyste i równiny.

• Zanzibar – wytępiony
• Azja Mniejsza – prawdopodobnie wytępiony
• wyspa Samos – wytępiony
• Bliski Wschód
• Afganistan, Zakaukazie, Kaukaz Północny po rzeki Kubań i Terek Rosyjski Daleki Wschód po Amur – wytępiony poza Krajem Nadmorskim
• Chiny, Indochiny, południowa Azja Centralna
• subkontynent indyjski wraz z Cejlonem
• Jawa

W plejstocenie lamparty żyły również w Europie. W Polsce skamieniałości lamparta odkryto w Jaskini na Biśniku.

Charakterystyka

Lampart to średniej wielkości kot, posiada okrągłe uszy osadzone na głowie o krótkim pysku. Szerokie łapy wyposażone są w ostre pazury.

Sierść jest błyszcząca, na grzbiecie i bokach usiana ciemnymi plamami o wielkości grochu albo orzecha. Plamy te układają się w rozetki bez plamek w środku. Jest to istotna cecha w rozpoznawaniu różnicy między lampartem (panterą) a jaguarem amerykańskim, gdyż jaguar w środku tych plam posiada dwie, czasem trzy plamki.

Pantery żyjące w lasach są mniejsze od tych, które żyją na sawannach. Różnią się też ubarwieniem. Koty zamieszkujące tereny otwarte mają jaśniejsze i rzadziej rozmieszczone cętki.

Oprócz osobników cętkowanych spotyka się również osobniki melanistyczne, tzw. czarne pantery. Swoją barwę zawdzięczają większej ilości pigmentu (melaniny). Przy dobrym świetle można zauważyć charakterystyczne cętki.

Wielkość

• wysokość: 60-80 cm
• długość ciała: przeciętnie 100-150 cm; niekiedy do 170 cm
• długość ogona: 55-110 cm
• waga: samica 60-80 kg, samiec 70-90 kg

Tryb życia

Zwierzęta te są samotnikami (choć nieraz grupy rodzinne mogą wynosić od dwóch do sześciu osobników). Polują w nocy, a za dnia odpoczywają, często drzemiąc wyciągnięte na gałęzi drzewa. Z reguły prowadzą osiadły tryb życia, lecz w poszukiwaniu nowych terenów łowieckich mogą się przemieszczać. Unikają człowieka. Terytorium samca może osiągać od pięciu do czterdziestu kilometrów kwadratowych.

Lamparty charakteryzują się niebywałą zwinnością i siłą. Potrafią wykonywać 6-8-metrowe skoki. W polowaniu za zwierzyną są bardzo zwinne.

Potrafią się wspinać i nie boją się stąpać po dość cienkich gałązkach. Niejednokrotnie wciągają wysoko w koronę drzew ofiary trzy razy cięższe od siebie, a nawet młode żyrafy. Choć nie przepadają za wodą, potrafią świetnie pływać.

Średnia życia lamparta na wolności to 12 lat. Rekord oficjalny 17 lat. W niewoli żyje nawet do 25.

Pokarm

Lamparty polują na lisy, zające, mangusty, perliczki, węże, jaszczurki, ryby, młode antylopy, świnie rzeczne, szakale, gryzonie czasem nawet na małpy (najczęściej szympansy) i wiewiórki. Rzadziej polują na większe zwierzęta takie jak bawoły i antylopy nilgau indyjski.

Lamparty wolą naturalną zdobycz, ale jej brak zmusza je do polowania na zwierzęta hodowlane. Zdarzają się lamparty ludojady, ale najczęściej są to osobniki stare, chore, niezdolne do polowań albo samice wychowujące młode.

Mimo swojej dużej siły, potężnych kłów i pazurów lamparty są niekiedy zmuszane do wycofania się z polowania i ataku w obliczu takich przeciwników jak pawiany w grupie.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową lampart osiąga w wieku od 2,5 do 3 lat. Okres godowy u lampartów trwa wiosną, a w tropikach cały rok. Po ciąży trwającej 90-112 dni rodzi się od jednego do sześciu młodych, które opuszczają matkę po ok. 2-3 latach w poszukiwaniu własnego terytorium.

Systematyka

Takson po raz pierwszy opisany przez Linneusza w 1758 roku pod nazwą Felis Pardus. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Indie, zmienioną na Egipt przez O. Thomasa. Na podstawie badań genetycznych wyróżniono dziewięć podgatunków P. pardus:

• Panthera pardus pardus – lampart afrykański – podgatunek nominatywny, Afryka
• Panthera pardus nimr – lampart arabski – Arabia, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)
• Panthera pardus saxicolor – lampart perski – Azja Środkowa, status IUCN EN (zagrożony)
• Panthera pardus melas – lampart jawajski – Jawa, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)
• Panthera pardus kotiya – lampart lankijski – Sri Lanka, status IUCN EN (zagrożony)
• Panthera pardus fusca – lampart hinduski – subkontynent indyjski
• Panthera pardus delacourii – lampart indochiński – Azja Południowo-Wschodnia wraz z południowymi Chinami
• Panthera pardus japonensis – lampart chiński – północne Chiny
• Panthera pardus orientalis – lampart amurski – rosyjski Daleki Wschód, Półwysep Koreański i północno-wschodnie Chiny, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)

Status P. p. melas i P. p. nimr jest niepewny, ponieważ badania oparte były na bardzo małej ilości próbek. Ponadto uważa się P. p. ciscaucasica za młodszy synonim P. p. saxicolor. Na podstawie analizy morfologicznej niektórzy autorzy uznają jeszcze dwa podgatunki:

• Panthera pardus tulliana (Valenciennes, 1856) – zachodnia Turcja
• Panthera pardus sindica (Pocock, 1930) – Pakistan, ewentualnie część Afganistanu i Iranu

Ochrona

Niektóre podgatunki lamparta są skrajnie zagrożone wyginięciem: Panthera pardus orientalis, Panthera pardus nimr, Panthera pardus tulliana, Panthera pardus panthera lub wytępione jak lampart zanzibarski (Panthera pardus adersi). Podgatunki zagrożone: Panthera pardus japonensis, Panthera pardus melas, Panthera pardus kotiya, Panthera pardus saxicolor, Panthera pardus jarvisi i Panthera pardus ciscaucasica i Panthera pardus dathei z centralnego Iranu.

Lampart jest objęty konwencją CITES (I załącznik). W ramach programów hodowlanych opracowanych dla ratowania zwierząt ginących, m.in. EEP pantery hodowane są w ogrodach zoologicznych.

Ciekawostki

• Rekord w pożeraniu ludzi ustanowił lampart Rudraprayag, który zabił ponad 128 osób. Sam padł ofiarą myśliwego Jima Corbetta.
• Maskotka Mistrzostw Świata w RPA, Zakumi, był lampartem.