Góralek przylądkowy

Nazewnictwo i występowanie

Zwierzę to żyje na terenie wielu krajów afrykańskich i azjatyckich. W związku z tym jest różnorako nazywane. Biblia hebrajska nazywa góralka שָּׁפָן szaphan. Europejczycy, niemający kontaktów z krajami Bliskiego Wschodu, szczególnie po podbojach islamskich, nie wiedzieli jak tłumaczyć nazwę tego zwierzęcia z hebrajskiego na języki narodowe, nie wiedzieli, o jakie zwierzę chodzi. Występujące aż cztery razy w Starym Testamencie słowo szaphan było tłumaczone jako jeż (Biblia Wujka), królik (Biblia brzeska), a nawet borsuk. Od fenickiego, zlatynizowanego później i-szphan-im – ziemia góralków – wzięła swą nazwę Hiszpania, łac. Hispania.

Arabowie – zwierzę występuje w Syrii, Libanie, Jordanii, Palestynie i innych krajach arabskich – nazywają góralka ghenam, Palestyńczycy nusnus.

W Południowej Afryce góralek nazywany jest dassie lub rock rabbit. W języku niderlandzkim, którego używali przybywający z Europy osadnicy z okolic Kapsztadu, słowo dassie oznacza borsuka. Również w języku afrykanerskim nazywa się góralka dassie, w swahili pelele lub łibari. Borsuki jednak należą do łasicowatych, zaś góralki do góralkowatych.

Budowa anatomiczna a specyfika gatunku

Góralek przylądkowy jest zwierzęciem bardzo szczególnym, przede wszystkim ze względu na budowę anatomiczną swego ciała. Mózg góralka przylądkowego przypomina budową mózg słonia. Jego żołądek ma budowę podobną do budowy żołądka konia. Struktura tylnych kończyn zbliżona jest do struktury tylnych kończyn tapira. Górne siekacze Procavia capensis przypominają siekacze gryzoni, górne uzębienie jako takie jest podobne do górnego uzębienia nosorożca, dolne przypomina uzębienie hipopotama. Kły tego ssaka przypominają kły słonia. Zoologowie porównują ogólną budowę ciała góralka do budowy ciała słonia lub konia. Podobnie jak słonie mają doskonałą pamięć.

Czaszka góralka wyposażona jest w parę długich kłowatych zębów siecznych oraz w zęby trzonowe, które przypominają trzonowce nosorożca. Jego przednie kończyny są stopochodne, tylne zaś palcochodne (jak u psa czy konia). Spody stóp mają szeroką i miękką poduszkę, której wilgotność utrzymywana jest dzięki specjalnej wydostającej się z gruczołów wydzielinie. Samce są nieznacznie większe od samic.

Rozmnażanie

Góralki wydają od dwóch do trzech młodych po 7-miesięcznej ciąży. Młode rodzą się w pełni ukształtowane, z otwartymi oczami i okryte futrem. Przestają być karmione przez matki po dziesięciu tygodniach, przy czym zaczynają się odżywiać jak dorosłe osobniki już po dwóch tygodniach. Góralki osiągają dojrzałość płciową po szesnastu miesiącach. Rozmiary dorosłego osobnika mają w wieku trzech lat. Przeciętnie góralki żyją około 10 lat, w niewoli 7.

Biotop

Zwierzęta te żyją w hordach, dochodzących do 26 sztuk. Hordy te składają się z mniejszych stad, które z kolei złożone są z kilku grup rodzinnych. Na czele takiej grupy stoi dorosły samiec. Większość czasu góralki spędzają wypoczywając w grupie lub wygrzewając się na słońcu. Pomaga to im w utrzymaniu regularnej temperatury ciała. Ssaki te nie są w pełni zwierzętami stałocieplnymi.

Na góralka polują lamparty, likaony, szakale, mangusty, dzienne ptaki drapieżne, pytony oraz człowiek.

Odżywianie

Góralek zjada trawy, zioła, młode pędy i owoce. Nie gardzi larwami i insektami. Potrafi przybrać na wadze do 75% w czasie pory suchej.

Góralki a medycyna

Góralki jak wszystkie z rodzaju Procavia produkują dużą ilość substancji zwanej hyraceum, która zalega wokół ich siedlisk (mieszanina uryny i odchodów). Robią tak zapewne ze względu na jej właściwości zapachowe. Hyraceum działa jak feromon – funkcja socjalna. Służy również do oznaczania terytorium okupowanego przez hordę. Tysiące lat mieszkańcy Afryki i Bliskiego Wschodu używali hyraceum jako antidotum na epilepsię, konwulsje i problemy hormonalne u kobiet. Wierzono również, iż hyraceum przeciwdziała efektowi prowokowanemu przez jad żmii. Hyraceum nazywano czarnym kamieniem.

Systematyka

Gatunek Procavia capensis dzieli się na 17 podgatunków. Oto niektóre z nich wraz z miejscem występowania:

• Procavia capensis capensis – góralek przylądkowy – Afryka Południowa i Południowo-Zachodnia
• Procavia capensis johnstoni – góralek kenijski – Afryka Środkowa i Wschodnia
• Procavia capensis welwitschii – góralek wyżynny – Afryka Zachodnia
• Procavia capensis syriacus – góralek syryjski – Turcja, Syria, Liban, Izrael, Jordania, Synaj
• Procavia capensis ruficeps – góralek rudogłowy – Sudan
• Procavia capensis habessinica – góralek etiopski – Afryka Północno-Wschodnia i Południowo-Zachodnia Arabia