Lirogony

Lirogon to niezwykle interesujący ptak naziemny pochodzący z Australii, zaliczany do rodzaju Menura i rodziny Menuridae. Te ptaki są słynne ze swojej zdolności do naśladowania rozmaitych dźwięków z otoczenia, a samce wyróżniają się skomplikowanymi piórami ogona, które wykorzystują w trakcie pokazów godowych.

Lirogony mają długą historię, a skamieniałości wskazują, że istnieją od około 15 milionów lat. Początkowo klasyfikowane były jako kuraki (Galliformes), jednak z czasem uznano je za odrębną rodzinę, Menuridae. Są blisko spokrewnione z ptakami z rodzaju Atrichornis (scrub-birds), choć ich związek z altannikami (bowerbirds) nadal budzi dyskusje.

Obecnie żyją dwa gatunki lirogonów: lirogon wspaniały (Menura novaehollandiae) i lirogon Alberta (Menura alberti). Są to duże ptaki wróblowe, które preferują przebywanie na ziemi z uwagi na ograniczone zdolności lotu. Lirogon wspaniały jest większy z tych dwóch i występuje w lasach deszczowych Wiktorii, Nowej Południowej Walii i Queensland. Natomiast lirogon Alberta zamieszkuje mniejszy obszar lasów deszczowych w południowym Queensland.

Te ptaki są znane ze swojej ostrożności i trudności w obserwacji z bliska. Żywią się głównie bezkręgowcami znalezionymi na ziemi i mają wyjątkowy cykl rozrodczy. W sezonie godowym samce lirogonów są bardzo terytorialne i organizują złożone pokazy, aby przyciągnąć partnerki. Ich wokalizacje są niezwykle złożone, potrafią naśladować szeroki wachlarz dźwięków, w tym odgłosy wydawane przez człowieka.

Jeśli chodzi o ochronę, lirogony stoją przed poważnymi wyzwaniami, szczególnie po niszczycielskim sezonie pożarów buszu w latach 2019-2020, który zniszczył wiele ich siedlisk w wilgotnych lasach. Lirogon wspaniały już wcześniej był zagrożony w wyniku degradacji środowiska, a ostatnie pożary mogą jeszcze bardziej pogorszyć jego sytuację ochronną. Niemniej jednak lirogony pozostają ikonicznymi symbolami regionów, w których występują.

Nazwa "lirogon" pochodzi od spektakularnych piór ogona samca, które początkowo uznawano za przypominające lirę. Jednak podczas zalotów, ogon jest prezentowany inaczej niż sugerowały wczesne opisy, gdyż samiec rozwija ogon nad głową i plecami. Znany ornitolog John Gould odegrał istotną rolę w popularyzacji wizerunku lirogona, na podstawie okazu w Muzeum Brytyjskim.