Spis ludności w Betlejem

"Spis ludności w Betlejem" to urzekający obraz olejny na desce autorstwa Pietera Bruegla Starszego, wybitnego flamandzkiego artysty renesansowego, ukończony w 1566 roku. To fascynujące dzieło, o wymiarach około 115,5 cm na 164,5 cm, można podziwiać w Królewskich Muzeach Sztuk Pięknych Belgii w Brukseli, które z dumą eksponują je od momentu nabycia w 1902 roku. Szczególną cechą obrazu jest przedstawienie zaśnieżonego krajobrazu, rzadkiego w sztuce zachodniej tamtych czasów, zainspirowanego surową zimą 1565 roku.

Osadzony w flamandzkiej wiosce o zmierzchu zimowej porze, obraz tętni życiem i aktywnością. Kluczowe elementy to grupa wieśniaków zebranych w pobliżu budynku ozdobionego habsburskim orłem dwugłowym, Józef prowadzący osła niosącego ciężarną Marię, świnia przygotowywana do rzezi oraz dzieci radośnie bawiące się na lodzie. Centralne koło szprychowe często postrzegane jest jako symbol fortuny, a człowiek w chatce ostrzega przed trądem, powszechnym zagrożeniem w Europie tamtej epoki. Bruegel zręcznie wplata biblijną opowieść o spisie ludności zarządzonym przez Kwiryniusza w kontekście współczesnych realiów, być może krytykując biurokratyczne praktyki lub hiszpańskie rządy nad południowymi Niderlandami.

Obraz czerpie inspirację z wydarzeń opisanych w Ewangelii wg św. Łukasza 2:1-5, które szczegółowo opisują dekret Cezara Augusta o przeprowadzeniu spisu ludności. Wybór Bruegla, by przedstawić tę scenę, był niezwykły dla niderlandzkiej sztuki tamtego okresu. Ruiny zamku w tle przypominają struktury znajdujące się w Amsterdamie. Po śmierci Bruegla, jego syn Pieter Brueghel Młodszy oraz pracownia stworzyli liczne kopie obrazu. Jedna z tych kopii osiągnęła imponującą cenę 10 milionów dolarów w 2013 roku. Inna wersja z 1610 roku również znajduje się w kolekcji Królewskich Muzeów Sztuk Pięknych Belgii.