Nandu plamiste

Systematyka

Po raz pierwszy opisany w 1834 roku przez d’Orbigny’ego pod nazwą Rhea pennata. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Río Negro na południe od Buenos Aires w Argentynie. Takson ten często umieszczano w monotypowym rodzaju Pterocnemia, lecz jest blisko spokrewniony z Rhea americana, z którym w warunkach hodowlanych dochodziło do przypadków krzyżowania się. Wyróżniono trzy podgatunki R. pennata. Ich status jest niepewny, podgatunek tarapacensis być może powinien być traktowany jak odrębny gatunek.

Występowanie

Takson ten zamieszkuje zależnie od podgatunku:

• R. pennata garleppi – Peru, Boliwię, Argentynę.
• R. pennata tarapacensis – nandu andyjskie – Peru, Boliwię, Chile, Argentynę.
• R. pennata pennata – nandu plamiste – Chile i południową Argentynę, aż do Ziemi Ognistej

Morfologia

Długość ciała 92,5–100 cm, masa ciała 15–25 kg. Samce większe i cięższe od samic. U samca podgatunku nominatywnego głowa, szyja i górne części ciała koloru płowo-brązowego. Pióra na plecach, w tylnej części ciał i skrzydłach z białymi, wyraźnymi plamami na końcach. Spód ciała białawy. Tęczówki i dziób brązowe. Nogi koloru szarowo-żółtawego. Ubarwienie samicy jest na ogół ciemniejsze niż u samca. Również białe plamy na piórach są mniejsze. Ubarwienie podgatunku tarapacensis jest bardziej szare niż u nominatywnego, głowa i szyja popielato-szara, górne części ciała rdzawo-brązowawe z wyraźnym szarawym odcieniem, białe plamy na końcówkach piór mniejsze. Podgatunek garleppi jest podobny do tarapacensis, ale głowa i szyja bardziej płowa a górna część ciała bardziej szaro-brązowa. Pisklęta mają na grzbiecie dwa czarne, podłużne pasy. Osobniki młodociane są bardziej brązowe od dorosłych, bez białych plam na końcówkach piór. Typowe ubarwienie dorosłych uzyskują po 3-4 latach życia.

Środowisko

W północnej części zasięgu występowania (podgatunki tarapacensis i garleppi) zasiedla punę, solniska, wyżynne torfowiska i wrzosowiska do wysokości 3500–4500 m n.p.m. W południowym rejonie występowania zasiedla półpustynne stepy z grupami krzewów i użytki zielone terenów zalewowych do wysokości 2000 m n.p.m. Młode rodzą się zazwyczaj w obszarach górskich bogatych w kostrzewę. Podczas badań przeprowadzonych w północno-zachodniej Patagonii zaobserwowano, że samce wybierają miejsce na gniazdo na obszarach podmokłych (tzw. mallín).

Tryb życia

Zazwyczaj występuje w stadach liczących 5-30 osobników. Często pasie się wspólnie z lamami andyjskimi (Lama glama), gwanako andyjskimi (Lama guanicoe) i wikuniami andyjskimi (Vicugna vicugna). Gdy przebywają w mniejszych grupach, a także w bardziej zamkniętych obszarach i w miejscach, gdzie istnieje duże ryzyko zagrożenia ze strony drapieżników, są bardzo czujne. Nandu plamiste jest wszystkożerne. W jego diecie przeważa pokarm roślinny, a zwłaszcza trawy. Pokarm uzupełniany jest małymi zwierzętami, zwłaszcza owadami.

Rozród

Sezon rozrodczy w północnej części zasięgu występowania przypada na wrzesień-styczeń, na lipiec w Río Negro i w listopadzie w skrajnie południowej części zasięgu występowania. Samce na początku sezony lęgowego toczą walki o terytorium. Gniazdo budowane jest przez samca w płytkim zagłębieniu w ziemi. Pokryte jest suchą trawą lub gałązkami. W gnieździe znajduje się najczęściej 10-30 żółto-oliwkowych jaj o średnich wymiarach 127×87 mm złożonych przez kilka samic. Jaja wysiadywane są przez samca przez okres 30-44 (najczęściej 40) dni. W tym czasie samiec jest agresywny wobec wszystkich intruzów zbliżających się do gniazda, nawet samic z własnego stada. Samice składają wtedy jaja w pobliżu samca, które to samiec stara się przetoczyć do gniazda. Jaja, które są poza jego zasięgiem, gniją i przyciągają muchy, które służą mu oraz nowo wyklutym pisklętom za pokarm. Po wylęgnięciu młode znajdują się pod wyłączną opieką samca przez okres 6 miesięcy. Młode pozostają w grupach, dopóki nie osiągną dojrzałości płciowej w wieku 2-3 lat. W północnej Patagonii, gdzie ryzyko drapieżnictwa jest małe, zanotowano sukces lęgowy wynoszący 75%. Ponad 25% młodych przeżyło pierwszą zimę.

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (bliski zagrożenia). Wpisany do załącznika I (R. pennata) i II (R. p. pennata) CITES. Wszystkie populacje wykazują trend spadający. Szczególnie zagrożone są podgatunki północne. Łączną liczebność populacji podgatunków tarapacensis i garleppi szacuje się na kilkaset osobników. Głównym zagrożeniami dla tego gatunku są polowania dla mięsa i piór, wybieranie jaj oraz intensywne przekształcanie środowiska życia tych ptaków na pola uprawne i pastwiska dla bydła.