Cambrai Madonna, Cambrai

Madonna z Cambrai, wykonana około 1340 roku, jest niewielką włosko-bizantyjską, być może sieneńską, repliką ikony Eleusy. Uważa się, że dzieło, na którym się wzoruje, powstało w Toskanii około 1300 roku i wywarło wpływ na wiele obrazów z następnego stulecia, a także na florenckie rzeźby z lat 1440-1450. Wersja ta była z kolei szeroko kopiowana we Włoszech i północnej Europie w XIV i XV w.; dobrze znanym przykładem jest Madonna z Dzieciątkiem z tronem Filippa Lippiego z 1447 r.

Kiedy w 1450 r. obraz został przywieziony do Cambrai, wówczas części Świętego Cesarstwa Rzymskiego rządzonego przez książąt Burgundii, a obecnie we Francji, uznano go za oryginał autorstwa św. Łukasza, patrona artystów, do którego modelowała go sama Maryja. Łukasza, patrona artystów, dla którego wzorem była sama Maryja. Dlatego traktowano go jak relikwię, a Bóg obdarzał cudami tych, którzy podróżowali, aby go zobaczyć.

Dzieło to ma znaczenie nie tylko estetyczne: stanowi pomost między bizantyjską tradycją ikony a włoskim Quattrocento i zainspirowało twórczość XV-wiecznych artystów niderlandzkich. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków osmańskich kopie obrazu zostały zamówione w Niderlandach na poparcie planowanej krucjaty Filipa Dobrego, ogłoszonej podczas Święta Bażanta, ale nigdy nie rozpoczętej.