Serwal sawannowy

Zasięg występowania

Serwal sawannowy występuje Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku:

• L. serval serval – południowa Demokratyczna Republika Konga i Tanzania, na południe do Prowincji Przylądkowej Wschodniej w Południowej Afryce
• L. serval brachyurus – Sierra Leone
• L. serval constantinus – północne Maroko i Algieria
• L. serval hindei – Kenia na wschód od Wielkich Rowów Afrykańskich
• L. serval lipostictus – Uganda, Demokratyczna Republika Konga i północna Angola
• L. serval phillipsi – jezioro Czad na wschód do etiopskich wyżyn
• L. serval tanae – sucha obszary Etiopii, Erytrei i północnej Somalii

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1776 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Felis serval. Jako miejsce typowe Schreber wskazał „wschodnie Indie i Tybet na terenach górskich, być może także na Przylądku Dobrej Nadziei i w gorącej Afryce”; ograniczone w 1924 roku przez J.A. Allena do „regionu Przylądku Dobrej Nadziei w Południowej Afryce”. Jedyny przedstawiciel rodzaju serwal (Leptailurus) opisanego w 1858 roku przez rosyjskiego przyrodnika Nikołaja Siewiercowa. Wyróżniono siedem podgatunków L. serval.

Etymologia

• Leptailurus: gr. λεπτος leptos „delikatny, drobny”; αιλουρος ailouros „kot”.
• Galeopardus: gr. γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica”; παρδος pardos „samiec pantery”.
• Serval: epitet gatunkowy Felis serval Schreber, 1776.
• Servalina: zdrobnienie nazwy rodzaju Serval J.E. Gray, 1867.
• serval: fr. serval „serwal”, od port. cerval „ryś iberyjski”, od łac. cervus „jeleń”.

Siedlisko

Najchętniej żyją na terenach porośniętych wysoką trawą (głównie obszary stepowe), z łatwym dostępem do wody. Nie występuje w lesie tropikalnym ani na terenach pustynnych.

Charakterystyka ogólna

Długość ciała (bez ogona) 59–92 cm, długość ogona 20–38 cm; masa ciała 7–13,5 kg; dorosłe samce są nieco większe i cięższe od dorosłych samic. Jest kotem średniej wielkości. Ma smukłe ciało osadzone na długich kończynach. Na małej głowie, osadzonej na długiej szyi, znajdują się duże uszy, które wychwytują każdy dźwięk. Sierść serwala jest jasnożółta, ozdobiona czarnymi cętkami. Dość krótki, sięgający pięt ogon zdobią czarne plamki i pierścienie. Nogi serwala przypominają kończyny geparda, ale mają inne zadanie do spełnienia. Są one najdłuższe w stosunku do wielkości ciała u kotów. Gepard posiada długie kości przedramienia, które sprawiają, że jest świetnym sprinterem. Serwal za to ma długie stopy, co czyni z tego kota wspaniałego skoczka a także zwiększa zakres widoczności w bardzo wysokich trawach, w których czuje się zdecydowanie najlepiej.

Pokarm

Żywi się gryzoniami i innymi drobnymi kręgowcami (zającowate, wiewiórkowate, góralki, kretoszczury), a także ptakami (flamingami, wikłaczami czerwonodziobymi, cyraneczkami), łowi ryby i nie gardzi małymi gadami i płazami oraz owadami (w tym szarańczą). Dietę uzupełniają świeżą trawą i owocami. Poluje prawie wyłącznie z ziemi. Atakuje skacząc wysoko, odrywając wszystkie 4 kończyny. Skacze także w celu wypłoszenia zwierzyny z gęstej roślinności. Gdy poluje na większą zwierzynę, atakuje wszystkimi czterema kończynami, gryzie i odskakuje. Serwal, aby zdobyć pokarm potrafi nawet kopać, aby wygrzebać ofiarę z podziemnego tunelu (np. po kretoszczura).

Tryb życia

Prowadzi samotniczy tryb życia. Samce mają zazwyczaj większe rewiry niż samice. Zdarza się, że terytoria kilku kotek nakładają się na siebie, jednak rzadko można spotkać dwa dorosłe osobniki chętnie przebywające ze sobą. Terytorium samca może nakładać się na rewiry kilku samic. Granice są utrzymywane przez częste znakowanie zapachowe i drapanie pni. Komunikują się za pomocą ostrych krzyków, warczenia, syczenia i mruczenia.

Rozród

Gody odbywają się w różnych porach roku. Po których następuje ciąża trwająca od 67 do 77 dni (około 2-2,5 miesiąca), a po niej rodzi się 1-5 młodych (ważą ok. 250 gramów), najczęściej troje. Rodzą się w opuszczonej norze lub szczelinie skalnej. Zaraz po porodzie samica większość czasu przebywa w gnieździe. Mleko ssą przez 4-7 tygodni. Samica z młodymi musi polować dwa razy więcej by wykarmić młode. Potomstwo zostaje z matką przez około rok (9-12 miesięcy). W tym czasie uczą się od niej. Samica z młodymi poluje zazwyczaj w dzień, chowając przedtem młode w norze lub w wysokiej, gęstej trawie, często zmieniając kryjówkę. Toleruje własnych synów tylko do chwili, gdy mogą się usamodzielnić, córki mogą przebywać na terenie matki dłużej, bo aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej (osiągają ją po 2 latach).

Ochrona

Dawniej był obiektem polowań. Obecnie jest chroniony przepisami Konwencji Waszyngtońskiej (CITES). Pod ochroną znajduje się 13 podgatunków (w tym jeden jest na granicy wymarcia), ale tylko 9 na 41 krajów, w których występuje, obowiązuje całkowity zakaz polowania.

Ciekawostki

Kot ten łatwo daje się oswoić i niektórzy ludzie trzymają je jako zwierzęta domowe. Ludzie tworzą hybrydy serwali z kotami domowymi (w wyniku takiej krzyżówki powstaje Savannah). Serwal nie jest tępiony przez miejscowych, nieraz jest wręcz mile widziany jako tępiciel gryzoni. Choć oczywiście nie zawsze tak jest, czasami ludzie widzą w nich tylko morderców hodowlanego drobiu.