Szachy z Lewis

Szachy z Lewis, znane również jako szachy z Uig, to niezwykła kolekcja figur szachowych oraz innych artefaktów z XII wieku, głównie wyrzeźbionych z kości morsa. Zostały odkryte w 1831 roku na wyspie Lewis, w Hebrydach Zewnętrznych w Szkocji, i są jednym z nielicznych niemal kompletnych średniowiecznych zestawów szachowych, które przetrwały do dziś. Początkowo skarb obejmował 93 przedmioty: 78 szachowych figur, 14 pionków do gry planszowej oraz klamrę do pasa. Obecnie 82 z tych przedmiotów wystawione są w British Museum w Londynie, a pozostałe 11 znajduje się w National Museum of Scotland w Edynburgu.

Uważa się, że figury zostały wykonane w Trondheim, średniowiecznej stolicy Norwegii, w XII wieku. Choć pojawiły się pewne spekulacje na temat ich możliwego islandzkiego pochodzenia, większość dowodów wspiera tezę norweską. Przypuszcza się, że figury zostały zgubione lub ukryte podczas transportu z Norwegii do norweskich osad w Irlandii.

Kolekcja zawiera 79 figur szachowych wykonanych z kości morsa i zębów wieloryba, w tym królów, królowe, biskupów, rycerzy, wieże i pionki. Figury są misternie wyrzeźbione, a niektóre wciąż noszą ślady czerwonego barwnika używanego do rozróżniania przeciwnych stron. Postacie, zwłaszcza wieże i berserkerzy, mają zabawne wyrazy twarzy, które bawią współczesnych widzów.

Malcolm "Sprot" MacLeod odkrył szachy w 1831 roku, po czym zostały one podzielone i sprzedane. Na przestrzeni lat figury kilkakrotnie zmieniały właścicieli, zanim niektóre trafiły do British Museum, a inne do National Museum of Scotland. Szachy z Lewis były prezentowane na licznych wystawach w Wielkiej Brytanii i USA.

Trwa nieustanna debata na temat ekspozycji i własności szachów, z niektórymi głosami nawołującymi do ich zwrotu do Szkocji, gdzie zostały znalezione. Spór pomiędzy British Museum a National Museum of Scotland zaowocował tymczasowymi wystawami i objazdowymi ekspozycjami po całej Szkocji, aby więcej osób mogło docenić te historyczne artefakty.

Pomimo sporów o własność, szachy z Lewis pozostają fascynującym znaleziskiem archeologicznym, oferującym bezcenny wgląd w średniowieczne rzemiosło oraz historyczne powiązania między Szkocją, Norwegią i innymi regionami nordyckimi.