Archaeology of New Zealand, Karitane

Archeologia Nowej Zelandii rozpoczęła się na początku XIX wieku i była w dużej mierze prowadzona przez amatorów, którzy nie przywiązywali wagi do skrupulatnych badań. Jednak od lat 70. XIX wieku szczegółowe badania zaczęły powoli przynosić odpowiedzi na pytania dotyczące kultury ludzkiej, które mają znaczenie międzynarodowe i budzą szerokie zainteresowanie opinii publicznej. Archeologia, wraz z tradycjami ustnymi, określiła prehistorię i protohistorię Nowej Zelandii oraz była cenną pomocą w rozwiązywaniu niektórych późniejszych problemów historycznych. Z naukowego punktu widzenia prehistoria człowieka w Nowej Zelandii jest szeroko podzielona na okres archaiczny po ok. 1300 r. n.e. i klasyczny po ok. 1500 r. n.e. w oparciu o kulturę Māori. Etykiety euroazjatyckie nie pasują idealnie, gdyż pewien poziom ogrodnictwa był zawsze obecny w północnej Nowej Zelandii, nawet w tym samym czasie, co megafauna. W uproszczeniu można je również podzielić na okresy przed i po kontakcie z Europą. Duże, słabo udokumentowane fragmenty nowszej historii Nowej Zelandii zostały również uzupełnione badaniami archeologicznymi, np. w miejscach dawnych bitew czy wczesnych ośrodków miejskich.