Fakty o: Kiściec nepalski
Kiściec nepalski – gatunek dużego ptaka z rodziny kurowatych. Występuje w Himalajach i na części Półwyspu Indochińskiego. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał John Latham w 1790. Holotyp pochodził z Indii. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Phasianus leucomelanos. Obecnie (2018) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza kiśćca nepalskiego w rodzaju Lophura. Wyróżnia 9 podgatunków, podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World. Najprawdopodobniej kiśćce nepalskie krzyżują się z srebrzystymi (L. nycthemera) na terenach na wschód od rzeki Irawadi. Dwa podgatunki, kiściec białosterny (L. l. lineata) i L. l. crawfurdii były niegdyś uznawane za podgatunki kiśćca srebrzystego. Ptaki podgatunku L. l. moffitti na wolności stwierdzono raz, podgatunek opisał w 1938 japoński ornitolog Masauji Hachisuka na podstawie okazu przetrzymywanego w niewoli w Kalifornii.
Podgatunki i zasięg występowania
IOC wyróżnia następujące podgatunki:
- L. l. hamiltonii (Gray, JE, 1829) – zachodnie Himalaje od północnego Pakistanu (dokładniej okolic Indusu) na wschód po zachodni Nepal
- kiściec nepalski (L. l. leucomelanos (Latham, 1790)) – centralny i wschodnio-centralny Nepal
- L. l. melanota (Hutton, T, 1848) – skrajnie wschodnia część Nepalu (dolina Mai), północne Indie (Sikkim) i zachodni Bhutan (na wschód po rzekę Sankosz)
- L. l. moffitti (Hachisuka, 1938) – na wolności stwierdzony raz w centralnym Bhutanie; podgatunek znany z niewoli
- kiściec łuskowany (L. l. lathami (Gray, JE, 1829)) – wschodni Bhutan i wschodni Bangladesz na wschód po północno-wschodnie Indie (Asam, Arunachal Pradesh), południowe Chiny (skrajnie południowo-wschodnia część Tybetu i północno-zachodni Junnan), północna Mjanma (najpewniej na wschód po Irawadi)
- L. l. williamsi (Oates, 1898) – zachodnia Mjanma, być może i północno-wschodnie Indie (wschodni stan Manipur)
- L. l. oatesi (Ogilvie-Grant, 1893) – Góry Arakańskie w zachodniej Mjanmie
- kiściec białosterny (L. l. lineata (Vigors, 1831)) – południowa Mjanma (na wschód od Irawadi) na południe po zachodnią Tajlandię
- L. l. crawfurdii (Gray, JE, 1829) – południowo-wschodnia Mjanma (Taninthayi) i część Tajlandii leżąca na półwyspie
Ptaki podgatunku L. l. leucomelanos introdukowano na Hawaje w 1962 jako zwierzynę łowną. Wprowadzone zostały na Puʻu Waʻawaʻa Ranch na Hawaiʻi, głównej wyspie Hawajów, i po 14 latach zajęły większość terenów leśnych na wyspie poszerzając zasięg średnio o 8 km na rok. Przed rokiem 2003 lub w 2003 wprowadzono kiśćce srebrzyste również na Oʻahu.
Morfologia
Długość ciała samca wynosi 63–74 cm (na ogon przypada 21–35 cm), samicy – 50–60 cm (z czego 19–23,5 cm stanowi ogon); masa ciała: 564–1025 g. Opis dotyczy ptaków podgatunku nominatywnego. Dookoła oka występuje naga czerwona skóra. Tęczówka pomarańczowobrązowa. Nogi mają barwę od szarych po fioletowobrązową. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U ptaków obu płci obecny jest luźny czub i długi ogon, u samca ze środkowymi sterówkami szerszymi i dłuższymi, zwężającymi się ku końcowi. U samca czoło, ciemię, gardło, szyja i wierzch ciała mają niebiesko-czarną, połyskliwą barwę, pióra na tych obszarach wyróżniają się słabo widoczną białą stosiną. Niższa część grzbietu, kuper i pokrywy podogonowe wyróżniają się szerokimi białymi końcówkami. Skrzydła i ogon czarnobrązowe z zielono-niebieską opalizacją. Spód ciała czarny, matowy. Lancetowate w kształcie pióra na piersi i bokach mają białe krawędzie. Samce uzyskują szatę dorosłą po roku życia. U samicy większość upierzenia jest jednolicie matowobrązowa, ozdobiona drobnymi czarnymi prążkami. Ogon ciemnobrązowy z jaśniejszą środkową parą sterówek, którą dodatkowo pokrywa czarno-płowe prążkowanie. Osobniki młodociane podobne są do samic, jednak pióra na spodzie ciała zwieńczone są białymi plamkami, zaś te na wierzchu ciała mają ciemny pasek przed końcem i płowe krawędzie.
Ekologia i zachowanie
Środowiska życia kiśćców nepalskich są różnorodne, od wtórnej roślinności i porzuconych upraw po lasy każdego rodzaju (z udziałem damarzyków mocnych, dębów, świerków i różaneczników oraz innych drzew wiecznie zielonych lub zrzucających liście) z gęstym podszytem. Kiśćce nepalskie odnotowywano od 5 m n.p.m. w Bangladeszu po 3700 m n.p.m. w Nepalu. Żerują nad ranem lub późnym popołudniem zbierając pokarm z ziemi, wygrzebując go lub wykopując. Są wszystkożerne, jedzą zarówno nasiona, jak i owoce, bezkręgowce i niewielkie kręgowce. Na Hawajach przyczyniają się do rozprzestrzeniania męczennicy miękkiej (Passiflora mollissima) i jeżyn (Rubus). Odpoczywają grupowo na drzewach do około 15 m nad ziemią.
Lęgi
Nie jest pewne, jaki system kojarzenia występuje u kiśćców nepalskich. Różna liczba samic obserwowana przy samcach sugeruje, że występuje zarówno monogamia, jak i poligamia. Gniazdo ma formę wygrzebanego w ziemi zagłębienia osłoniętego roślinnością, zwykle mieści się blisko wody. Zniesienie przeważnie liczy 6–9 jaj. Inkubacja trwa 20–22 dni, im chłodniejszy region życia kiśćca, tym dłużej. Wysiaduje jedynie samica.
Status i ochrona
IUCN uznaje kiśćca nepalskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2018). BirdLife International ocenia trend populacji jako spadkowy. W Chinach w 2015 w lokalnej Czerwonej Księdze gatunek widniał jako bliski zagrożenia (NT, Near Threatened).
Afganistan