Kuszenie św. Antoniego (tryptyk)

„Tryptyk Kuszenia św. Antoniego” to obraz olejny na drewnianych panelach, wykonany przez wczesnoniemieckiego artystę Hieronima Boscha około 1501 roku. To fascynujące dzieło zgłębia psychiczne i duchowe zmagania świętego Antoniego Wielkiego, jednej z kluczowych postaci wśród Ojców Pustyni w Egipcie pod koniec III i na początku IV wieku. Temat Kuszenia św. Antoniego cieszył się dużą popularnością w sztuce średniowiecznej i renesansowej. Obecnie to niezwykłe dzieło można podziwiać w Museu Nacional de Arte Antiga w Lizbonie.

Historia:

Dokładne pochodzenie tryptyku pozostaje częściowo tajemnicze. Niektórzy uważają, że był częścią kolekcji Filipa II Hiszpańskiego, inni zaś twierdzą, że należał do portugalskiego humanisty Damião de Góis. Ostatecznie znalazł się w zbiorach Królewskiego Pałacu w Lizbonie, zanim w 1911 roku został przekazany do muzeum. Początkowo datowany na lata 1490-1500, analiza dendrochronologiczna sugeruje teraz, że powstał około 1501 roku.

Opis:

Tryptyk składa się z trzech drewnianych paneli. Centralny panel ma wymiary 131,5 na 119 cm, a boczne skrzydła po 131,5 na 53 cm każde. Lewy panel przedstawia lot i upadek św. Antoniego, centralny ukazuje scenę jego kuszenia, a prawy obrazuje jego kontemplację. Zewnętrzne strony skrzydeł zawierają sceny w odcieniach szarości przedstawiające Aresztowanie Chrystusa oraz Chrystusa niosącego krzyż, zgodnie z tradycją zakrywania dzieł sztuki podczas Wielkiego Postu.

Symbolika:

Obraz Boscha jest bogaty w symboliczne elementy zaczerpnięte z tekstów religijnych i folkloru. Obejmuje demony, święte szaty, symbole czarów oraz alegoryczne przedstawienia pokus i luksusu. Sceny w tle są pełne płonących miast, grup demonów i fantastycznych stworzeń, takich jak ptaki w kształcie statków i latające ryby. Dzieło odnosi się również do leczenia ergotyzmu, alchemii i współczesnych praktyk medycznych, dodając wielowarstwowe znaczenia do swojej skomplikowanej symboliki.

Kopie:

Istnieje kilka kopii i wersji tryptyku w muzeach na całym świecie, w tym w São Paulo, Ottawie, Madrycie i Filadelfii. Te kopie podkreślają szeroki wpływ i uznanie dla oryginalnej pracy Boscha.