Kulik wielki

Kulik wielki – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bekasowatych.

Występowanie

Zamieszkuje w zależności od podgatunku:

• Numenius arquata arquata – Europa od Wysp Brytyjskich i Francji po Ural i Wołgę. Zimuje od Islandii przez Wyspy Brytyjskie, zachodnią Europę po basen Morza Śródziemnego, Maghreb, Bliski Wschód i zachodnią część Indii. W Polsce występuje najczęściej na Bagnach Biebrzańskich, w dolinie Noteci i Odry, mniej licznie na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim, w Słowińskim Parku Narodowym, w rejonie Chojnic i w dolinie Bzury. W Polsce żyje 650–700 par lęgowych. Przeloty w marcu-kwietniu i lipcu-listopadzie.
• Numenius arquata orientalis – środkowa Syberia na wschód przez środkową Rosję po północno-wschodnie Chiny. Zimuje we wschodniej i południowej Afryce, na Madagaskarze, od południowego Morza Kaspijskiego do Zatoki Perskiej i na wschód przez Azję Południową do wschodnich Chin i południowej Japonii oraz na południe przez Filipiny po Wielkie Wyspy Sundajskie.
• Numenius arquata suschkini – dolny bieg Wołgi i Ural na wschód po południowo-zachodnią Syberię i północny Kazachstan. Zimuje wzdłuż wybrzeży Afryki Subsaharyjskiej oraz południowo-zachodniej Azji.

Cechy gatunku

Jest to jeden z największych europejskich bekasowatych. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, jednak samice większe od samców i mają dłuższe dzioby. W upierzeniu przeważa kolor szarobrązowy. Wierzch ciała okryty ciemnymi, podłużnymi lub okrągłymi plamami. Spód białawy, również w górnej części pokryty ciemnymi plamami. Kuper biały. Ogon jasnobrązowy z poprzecznym, ciemnym prążkowaniem. Bardzo charakterystyczny długi, wygięty łukowato ku dołowi ciemny dziób o jaśniejszej nasadzie. Nogi szare lub czarne. Młode osobniki mają odcień brunatny. W locie widać dobrze biały kuper oraz szarobrunatny, prążkowany poprzecznie ogon.

Wśród brodźców odznacza się najdźwięczniejszym głosem. Zarówno w locie i na ziemi powtarza melodyjne „tlo-id”, oznaczając swoje terytorium. Poza sezonem lęgowym zbierają się w stada na noclegowiskach i żerowiskach.

N. a. orientalis jest bledszy, ma boki zazwyczaj pozbawione cętek, a prążkowanie na ogonie jest gęstsze. Natomiast kulik mniejszy jest drobniejszy i jego dziób jest krótszy. Różni się też tym, że przez wierzch głowy przebiega mu jeden jasny pas, a drugi biegnie przez oko. Kulik wielki jest wielkości wrony.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 50–60 cmrozpiętość skrzydeł ok. 80–100 cmmasa ciała: samce 410–1010 g, samice 475–1360 g

Biotop

Na lęgowiska wybiera wilgotne łąki słabo użytkowane rolniczo (coraz częściej też na tych intensywnie koszonych), bagna, rozległe pola i stepy w pobliżu wody. Spotyka się go też dość wysoko w górach, na torfowiskach i wrzosowiskach.

Toki

W marcu i kwietniu wracają stadami, po czym łączą się w pary zaczynając toki, które odbywają się w powietrzu i na ziemi. W ich trakcie dochodzi do wygrzebywania gniazda i przynoszenia materiału na wyściółkę. Oprócz tego samce wzbijają się wysoko w powietrze, trzepocząc intensywnie skrzydłami, na wysokość 30–40 metrów, po czym lotem ślizgowym spuszczają się w dół. Zaraz potem ponawiają manewr. Wznosząc się znów w górę wydają niski dźwięk przypominający flet, a w czasie lotu ślizgowego wydają dźwięczne trele.

Gniazdo

Dołek w ziemi, lub w suchej kępie turzyc zawsze pośrodku łąki lub wrzosowiska. Wysłane jest suchymi źdźbłami.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu-czerwcu (w Polsce w kwietniu) 4 plamiste, brunatne lub szarozielone jaja.

Okres lęgowy

Jaja wysiadywane są przez okres 26–30 dni przez obydwoje rodziców. Zachowują przy tym szczególną czujność. Pisklęta, zagniazdowniki, opuszczają gniazdo po kilku dniach, jednak nadal pozostają pod opieką rodziców. W tym czasie są oni agresywni i hałaśliwi. Pisklęta mają szarożółty puch, a wierzch głowy ciemnobrunatny. Na grzbiecie są duże, czarne plamy. Do 3 tygodnia życia mają prosty dziób, potem zaczyna zakrzywiać się w dół. Zdolność do lotu uzyskują w wieku 5–6 tygodni. Rodziny opuszczają lęgowiska do końca sierpnia. W chłodniejszym klimacie na północy matki porzucają młode 10 dni po wykluciu, a potomstwem zajmuje się tylko ojciec.

Pożywienie

Głównie bezkręgowce m.in. owady, pająki, mięczaki, skorupiaki, ale zjada również drobne kręgowce, a jesienią także owoce (głównie jagody) i nasiona. Pokarm jest zatem różnorodny i zmienia się w trakcie życia. Długi dziób służy do zbierania małych zwierząt z podłoża, zjadania roślin, ale i grzebania w miękkim podłożu.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2008 roku klasyfikuje kulika wielkiego jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened).

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymaga ochrony czynnej. Zagrożeniem dla tego ptaka jest niszczenie siedlisk. Potrafiły wprawdzie przystosować się do bardziej intensywnej gospodarki rolnej, ale do rozrodu wymagają ok. 11 tygodni, by wysiedzieć jaja i wychować młode. Sukces rozrodczy jest niewielki, podobnie jak innych ptaków żyjących na łąkach i ogólna liczebność kulików stale maleje. Tym bardziej, że ptaki te przywiązują się do swoich lęgowisk i cechują się dochodzącym do 30 lat życiem.