Wal grenlandzki

Występowanie

Wody Arktyki i obszary subarktyczne; Ocean Atlantycki, Morze Beringa, Morze Czukockie, Morze Ochockie i Morze Beauforta.

Taksonomia

Rodzaj i gatunek po raz pierwszy naukowo opisane przez K. Linneusza. Opis ukazał się w 1758 roku w jego dziele Systema Naturae. Jako miejsce typowe autor wskazał „Habitat in Oceano Groenlandico” (Morze Grenlandzkie). Jedyny przedstawiciel rodzaju wal (Balaena)

Etymologia

• Balaena: łac. balaena „wieloryb”, od gr. φαλαινα phalaina „wieloryb”.
• Leiobalaena: gr. λειος leios „gładki”; rodzaj Balaena Linnaeus, 1758.
• mysticetus: gr. μυστις mustis, μυστιδος mustidos „wtajemniczona, mistyczka”, od μυστης mustēs „mista, wtajemniczony w misteria”, od μυεω mueō „wtajemniczyć w misteria”, od μυω muō „zamykać oczy”; κητος kētos „wieloryb”.

Morfologia

Długość ciała samców około 1800 cm, samic około 2000 cm; masa ciała około 100000 kg. Skóra koloru czarnego lub ciemnoszarego, spód białoszary. Wieloryb grenlandzki ma masywną budowę, zaokrągloną dużą głowę stanowiącą do 1/3 długości ciała z białymi łatami na policzkach. W olbrzymim pysku (nawet do 4,9 m długości, 3,7 m wysokości i 2,4 m szerokości) znajduje się ok. 700-800 płyt fiszbinu, który jest czarnej barwy i jest najdłuższy spośród wszystkich fiszbinowców (do 5 m). Brak płetwy grzbietowej, płetwy piersiowe do 2 m długości. Fontanna wody wypuszczanej z nozdrzy ma kształt litery V. Wieloryby grenlandzkie potrafią głową przebijać lód o grubości nawet 60 cm.

Tryb życia

Pożywienie: kryl, inne małe skorupiaki..

Ciąża: 12-16 mies. (cielak ma długość ok. 4 m i waży tonę)

Długość życia: ponad 200 lat (najdłużej żyjący ssak)

Status: podwyższonego ryzyka (szacuje się, że na świecie żyje 9-12 tys. osobników)

Wal grenlandzki jest zwierzęciem stadnym, żyje w grupach po kilka osobników, ale trafiają się stada liczące do 50 osobników. Wiosną i latem zwierzęta te przemieszczają się daleko na północ (wody wokół północnej Alaski, Morze Beringa, Morze Beauforta), wykorzystując szczeliny w pękającym lodzie, natomiast zimą migruje na północny Atlantyk i na Morze Czukockie. Prawdopodobnie umie ocenić przy pomocy dźwięku grubość i jakość lodu (echolokacja) i wyłamuje otwory w pokrywie lodowej (można prześledzić ich trasy po wybrzuszeniach pokrywy lodowej); zaobserwowano, że potrafi pokonać lód grubości nawet 0,6 m. Pływa powoli (5-8 km/godz) i dlatego jest łatwym łupem Inuitów, którzy chętnie polują na ten gatunek. Dzięki dużemu pyskowi i gęstym włosom fiszbinowym odżywia się w sposób odmienny od innych wielorybów, wolno płynąc przy powierzchni oceanu z otwartą paszczą "zagęszczając" i "spijając" nawet bardzo drobne organizmy żyjące w toni wodnej (czasem robią to grupowo, w postaci małej "flotylli"). Na płytszych wodach także nurkują, pożywiając się wtedy organizmami przydennymi, zawartymi w mule.

Badania składu aminokwasów w oku i składu tranu pozyskanego z upolowanych wielorybów grenlandzkich przeprowadzone w 2000 roku w Monterey Bay Aquarium w Kalifornii udowodniły, że badane osobniki miały od 135 do 211 lat, co oznacza, że są to najdłużej żyjące ssaki. Potwierdziły to analizy znajdowanych w ciele odłamków kościanych harpunów, które wykazały, że niektóre osobniki były celem nieudanych polowań przed co najmniej 120 laty (stalowych harpunów zaczęto używać dopiero w latach 80. XIX wieku).