Szatanka czarna

Szatanka czarna, szatanka, czuprynek szataniec – krytycznie zagrożony wyginięciem gatunek małpy szerokonosej z rodziny Pitheciidae.

Występują w lasach tropikalnych Ameryki Południowej – w Brazylii, na południe od ujścia Amazonki, pomiędzy rzeką Tocantins, a miastem Gurupi. Przebywają głównie w wysokich partiach koron drzew.

Długość ciała samców dochodzi do 40 cm (samice są nieco mniejsze), masa około 3 kg. Sierść gęsta, szczególnie długa na ogonie, czarna, na grzbiecie może być czarnoruda. Twarz nieowłosiona, czarna. Sposób lokomocji saki określany jest jako nadrzewna czworonożność – przemieszczanie się po poziomo ułożonych gałęziach przy zaangażowaniu czterech kończyn. Rzadko skaczą, a jeszcze rzadziej się wspinają. Szatanki żyją w stadach złożonych z osobników obu płci. Stada liczą od 8 do 40 osobników. Charakterystyczny dla tego gatunku jest ogon, który jest chwytny u młodych do około drugiego miesiąca życia, a później traci tę zdolność. Małpy z rodziny Pitheciidae mają ogony niechwytne.

Inną, również charakterystyczną dla szatanek cechą jest reakcja na stres spowodowany pojawieniem się zagrożenia, przy obronie terytoriów lub towarzyszy. Dwa lub więcej osobników, najczęściej są to samce, przyciskają się do siebie, często się przy tym obejmując, wydając alarmujące, świergotliwe dźwięki. Trwa to około 20 sekund. Zachowania te obserwowano najczęściej pomiędzy dwoma samcami, rzadziej pomiędzy samcem i samicą, natomiast nie stwierdzono go pomiędzy dwiema samicami.

Liczebność populacji tych małp gwałtownie spada w wyniku utraty siedlisk spowodowanej rozwojem rolnictwa oraz z powodu polowań.