Fakty o: Słowik rdzawy
Słowik rdzawy – gatunek ptaka z rodziny muchołówkowatych.
Systematyka
Wyróżniono trzy podgatunki L. megarhynchos:
- słowik rdzawy (Luscinia megarhynchos megarhynchos) – zachodnia i środkowa Europa do środkowej Turcji i na południe do Jordanu.
- Luscinia megarhynchos africana – wschodnia Turcja, Kaukaz i północny oraz południowo-zachodni Iran.
- słowik szarawy (Luscinia megarhynchos hafizi) – wschodni Iran do Kazachstanu, południowo-zachodnia Mongolia i północno-zachodnie Chiny.
Występowanie
Zasiedla Europę kontynentalną na zachód od linii Wisły i Ukrainy – zachodnią i południową, rzadziej w zachodniej Syberii, a oprócz tego Azję Mniejszą i Afrykę. Słowik rdzawy nie jest spotykany w północno-zachodniej Europie, Skandynawii i w większości wschodniej Europy. Wyróżnia się 3 podgatunki.
- Jest to jeden z dwóch gatunków słowików występujących w Polsce. Występuje w południowo-zachodniej Polsce na obszarze niżowym. To średnio liczny ptak lęgowy. Jest bardzo podobny do słowika szarego, odróżnia go jednak inny śpiew. Osiedla się najczęściej na suchszych terenach (np. zakrzewionych parkach) oraz w pobliżu siedzib ludzkich. Przez kraj przebiegają granice występowania słowika rdzawego i szarego. Pierwszy związany jest z zachodnią połową kraju, a drugi ze wschodnią. Oba gatunki słyszy się w pasie od Pomorza po Małopolskę.
Migracje
Ten pospolity gatunek lęgowy wędruje na dalekie dystanse. Przylatuje w drugiej połowie kwietnia lub na początku maja, odlatuje w sierpniu–wrześniu. Leci na zachód, nocami. Zimę spędza w środkowej części Afryki, w tamtejszych lasach deszczowych. Śpiewające samce w trakcie migracji można wtedy spotkać w mniej typowych dla słowików środowiskach. Wraca do Europy przez Półwysep Pirenejski, a więc region, gdzie na te ptaki się poluje.
Wygląd
Nieco większy i smuklejszy od wróbla. Długość ciała wynosi 16,5–17 cm, a masa około 21–24 g. Mimo pięknego śpiewu słowiki są dość skromnie upierzone w barwy zeschłych liści. Mają brązowe upierzenie z ciemnorudym ogonem i kuprem. Obie płcie ubarwione podobnie. Głowa, skrzydła i ogon kasztanowato-brunatne, pierś i spód ciała o barwie jednolitej (beżowej bez ciemniejszych chmurek i fałdek – w odróżnieniu od słowika szarego). Wierzch ciała jest rdzawobrunatny. Dorosłe ptaki nie mają nigdy plamistego spodu, co odróżnia je od słowików szarych zamieszkujących wschodnią Europę i zachodnią Syberię. Dziób i tęczówki dość dużych oczu są ciemnobrązowe, a nogi jasnobrązowe. Młode są ciemniejsze, z jasnymi plamami na głowie i piersi, podobnie jak u innych ptaków rodziny drozdowatych. Plamistość jest podobna do tej u rudzików, ale potomstwo słowików jest większe i ma czerwonobrązowe ogony.
Zachodnie areały występowania słowika szarego pokrywają się z występowaniem słowika rdzawego, toteż można tam je ze sobą pomylić. Słowiki szare bardziej preferują jednak lęgi w lasach łęgowych i krzewiastych zaroślach w okolicach zbiorników wodnych. Słowiki rdzawe wybierają chętniej suchsze stanowiska, co sprawia, że ze sobą nie konkurują. W terenie są bardzo podobne do siebie, a ich nazwa gatunkowa wskazuje na odcień ubarwienia. Zwykle konkretny gatunek jest rozpoznawany po melodyjnym, donośnym i urozmaiconym śpiewie (choć rozróżnienie wymaga znajomości ich głosów), bo trudno go zauważyć w zakrzewieniu. Jego lot nie jest charakterystyczny.
Głos
Wyróżnia się z większości europejskich ptaków jakością śpiewu. Bogaty jest w zwrotki z wariacjami i trelami „gig gig” lub „cik cik” o smutnym brzmieniu. Choć niektóre z nich mogą śpiewać równie piękną melodię, to nie dorównują słowikowi rdzawemu w barwie tonu i różnorodności wykonania. Większość ornitologów uważa ją za przyjemniejszą dla ucha niż w wykonaniu spokrewnionego słowika szarego, któremu brakuje charakterystycznego kląskania i który używa zgrzytliwych dźwięków. Mimo wyrafinowania pieśni jej cel jest taki sam jak u innych ptaków – samiec oznacza nim swoje terytorium lęgowe, informując innych o jego zajętości. Terytorium to musi wystarczyć na zdobycie pokarmu nie tylko dla niego i jego partnerki, ale i dla przyszłego potomstwa. Gdy samiec przyleci na lęgowisko, od razu zaczyna nieprzerwany śpiew, trwający dzień i noc (najchętniej rano i wieczorem, a samą nocą słychać samotne samce), rozchodzący się od końca kwietnia do połowy czerwca. Szczególnie nocne wykonanie działa nęcąco na samice, które podobnie jak u innych ptaków owadożernych przylatują kilka dni później niż ich partnerzy. Samiec milknie zaraz gdy zaczyna pełnić obowiązki rodzicielskie – karmienie potomstwa. Śpiewanie w tym okresie nie ma już biologicznego sensu i usłyszeć je będzie można dopiero na wiosnę przyszłego roku.
(...)Jakość melodii nie jest taka sama u wszystkich osobników tego gatunku – jedne śpiewają pełniej, a inne z mniej zróżnicowanym trelem. Zdolność wykonywania śpiewów godowych nie jest bowiem cechą wrodzoną. Młode ptaki uczą się ich od dorosłych, a więc ich wykonanie zależy od tego jak śpiewa starsze pokolenie.
- Niegdyś ptasznicy trudnili się wyłapywaniem konkretnych osobników, które potem drogo sprzedawali. Za najdoskonalej śpiewające uznawano starsze samce.
Wymiary ciała
- długość ciała
- 16–17 cm
- rozpiętość skrzydeł
- ok. 23–26 cm
Masa ciała
21 – 26 g
Tryb życia
Jest ostrożny. Prowadzi skryty tryb życia, więc nieczęsto można go zobaczyć. Większość czasu przebywa na ziemi lub pomiędzy krzewami w warstwie niskiego podszytu.
Zdjęcie: insecta62 / CC BY 2.0 / pl.wikipedia.orgBiotop
Wymagania środowiskowe wskazują na ciepłolubny charakter tego ptaka. W Europie gnieździ się głównie na nizinach lub terenach pagórkowatych w rzadkich lasach liściastych, mieszanych lub w większych skupiskach krzewów i drzew o gęstym poszyciu oraz na skraju kompleksów leśnych. Spotykany też w zaroślach w dolinach rzecznych, ogrodach, cmentarzach i zakrzaczonych parkach. Preferuje dąbrowy, łęgi i grądy, wilgotne zarośla.
Pożywienie
Łapie owady i inne bezkręgowce, które zbiera z ziemi lub z liści i gałęzi. Preferuje chrząszcze i mrówki, które zbiera ze ściółki lub z opadłego listowia. W czasie żerowania porusza się za pomocą długich skoków. Potrafi łowić owady w locie. Jako uzupełnienie zjada jagody. Co ciekawe, nie połyka stawonogów, gdy są żywe. Dziobem ciska nimi o ziemię, aż przestaną się ruszać.
Okres lęgowy
Sezon lęgowy trwa od maja do czerwca. Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku. Pary są monogamiczne.
Gniazdo
Znajduje się na ziemi pod krzakiem, nisko nad ziemią na rozgałęzieniach gałązek zarośli lub w gęstej trawie. Jest dobrze zamaskowane. Buduje je z suchych źdźbeł traw, mchu, włókien roślinnych i liści, rzadko nakrywa je kopułą. Konstrukcję buduje tylko samica i wyścieła ją miękkim materiałem, korzonkami, sierścią i piórami.
Jaja
Samica składa 4–5 oliwkowych, bladoniebieskich lub zielonych jaj. Pokryte są czerwonawymi plamkami.
Wysiadywanie
Wysiadywanie trwa 12–14 dni. Rodzice zajmują się 4–5 pisklętami. Młode, gniazdowniki, opuszczają gniazdo po 11 dniach. Wtedy rozpraszają się i kryją w otaczającym podszycie.
Zdjęcie: Didier Descouens / CC BY-SA 3.0 / pl.wikipedia.org