Fakty o: Świstun zwyczajny
Świstun zwyczajny, świstun – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Nie wyróżnia się podgatunków.
Występowanie
Zamieszkuje północną Eurazję. Wędrowny, zimuje w południowej i zachodniej Europie, północnej, wschodniej i środkowej Afryce, południowej Azji i Ameryce Północnej. Przeloty w marcu–kwietniu i wrześniu–listopadzie. W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na północy kraju (5–10 par), a pojedyncze pary spotykano także w innych rejonach.
Morfologia
- Cechy gatunku
- Świstuny mają krótki dziób i okrągłe głowy z wypukłym czołem. Samiec w szacie godowej – czoło i wierzch głowy kremowy, boki głowy i szyja kasztanowordzawe, wierzch i boki ciała popielate z poprzecznym, falistym biało-czarnym prążkowaniem. Najniższa część szyi, wole i pierś różowopopielate, czarne podogonie, zielone lusterko z czarną otoczką na skrzydle, dziób niebieski. Na złożonych skrzydłach widać biały podłużny pas, który zmienia się w szeroką plamę, gdy je rozwinie. Samiec w szacie spoczynkowej ma głowę, szyję, wole i boki ciemnobrązowe. Na głowie i szyi gęsto ułożone jaśniejsze plamki. Wierzch czarnawy, rudawa pierś oraz białe pokrywy skrzydłowe i spód ciała.
- Samica w szacie godowej ubarwiona mniej jaskrawo, ogólnie brązowa lub brązowoszara z licznymi, drobnymi ciemnymi plamkami. Ma na skrzydłach szarą dużą plamę i czarne mieniące się na zielono lusterko. Ubarwienie letnie obu płci podobne (samiec nieco jaskrawszy) z jasnym paskiem pod skrzydłami. Młode ubarwione podobnie jak samica w okresie godowym.
- Głos samca: gwiżdżące „fi fi” lub „fiu fiu”, samicy: zgrzytliwe „wrrr”.
Wymiary średnie
- dł. ciała 44–51 cmdługość skrzydła 22–27 cmrozpiętość skrzydeł ok. 82 cmmasa ciała 0,5–1 kg
Ekologia
- Biotop
- Duże jeziora, rzeki i stawy gęsto zarośnięte z oczkami czystej wody, również bagna. Spotkać go tam można zwłaszcza w okresie lęgów.
- Toki
- Ptaki dobierają się w pary już na zimowiskach. W czasie toków samiec pływa wokół samicy z nastroszonymi piórami głowy i długimi piórami na grzbiecie. Co jakiś czas zadziera głowę, wydając dźwięczny świst, od którego pochodzi jego nazwa w wielu językach, również w polskim. Świst wydobywa się z krtani, a dolny koniec tchawicy jest przedłużony w skostniałą „trąbkę” (podobnie jak u kaczorów innych gatunków). Pary łączy silniejsza więź niż u innych kaczek.
- Gniazdo
- Budowane przez samicę na ziemi, w pobliżu wody, pod krzewami lub w kępach trawy. Składa się z suchych gałązek wyścielonych puchem i drobnymi piórkami wydziobanymi z brzucha. Matka stara się ulokować gniazdo w miejscu zakrytym i w miarę niedostępnym.
- Jaja
- Wyprowadza jeden lęg w roku, składając w maju – lipcu 4 do 11 jaj (w Anglii od kwietnia).
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane są przez okres 22–28 dni przez samicę, zaś samiec pozostaje w pobliżu. Po wylęgu w czerwcu bierze udział w opiece nad młodymi, choć główną rolę pełni tu samica. Pisklęta opuszczają gniazdo po 1 dniu, kiedy to matka prowadzi je nad wodę i do rodziny dołącza samiec. W puchu są podobne do kacząt krzyżówek, ale są rude i bez plam wokół uszu. Zdolność lotu zdobywają po około 45 dniach. Przed jesiennymi odlotami świstuny zbierają się w małe stada i odlatują czasami wraz z innymi kaczkami.
- Pożywienie
- Roślinne, głównie zielone części roślin wodnych. Mięczaki stanowią tylko dodatek.
Ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski). W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Irlandię