Fontanelle cemetery, Neapol

Cmentarz Fontanelle w Neapolu jest kostnicą, ossuarium, znajdującym się w jaskini na wzgórzu tufowym w dzielnicy Materdei. Wiąże się z nim pewien rozdział w folklorze miasta. Kiedy na początku XVI wieku do miasta wprowadzili się Hiszpanie, pojawiły się już obawy co do lokalizacji cmentarzy i zaczęto lokalizować groby poza murami miasta. Wielu neapolitańczyków nalegało jednak na pochówek w swoich lokalnych kościołach. Aby zrobić miejsce w kościołach dla nowo pochowanych, grabarze zaczęli wywozić wcześniejsze szczątki poza miasto, do jaskini, przyszłego cmentarza Fontanelle. Szczątki te zostały złożone płytko, a w 1656 roku dołączyły do nich tysiące anonimowych zwłok, ofiar wielkiej zarazy z tamtego roku.

Pod koniec XVII wieku - jak podaje Andrea De Jorio, neapolitański uczony z XIX wieku - wielka powódź wypłukała szczątki na ulice, dając makabryczny spektakl. Anonimowe szczątki powróciły do jaskini, która w następnych latach stała się nieoficjalnym miejscem ostatniego spoczynku niezamożnych mieszkańców miasta - rozległym cmentarzem nędzarzy. Oficjalnie został on skodyfikowany jako taki na początku XIX wieku, w czasie francuskiego panowania nad Neapolem. Wydaje się, że ostatni wielki "depozyt" zmarłych z ubogich nastąpił po epidemii cholery w 1837 roku.

Następnie, w 1872 roku, ojciec Gaetano Barbati zlecił rozkopanie i skatalogowanie chaotycznie zakopanych szczątków szkieletowych. Pozostały one na powierzchni, przechowywane w prowizorycznych kryptach, w skrzyniach i na drewnianych stojakach. W Neapolu rozwinął się spontaniczny kult szczątków tych bezimiennych zmarłych. Obrońcy kultu wskazywali, że oddają szacunek tym, którzy nie mieli go w życiu, którzy byli zbyt biedni, aby mieć nawet godny pochówek. Wyznawcy odwiedzali czaszki, czyścili je - w pewnym sensie "adoptowali" je, nadając im nawet "żywe" imiona. Powstał cały kult poświęcony opiece nad czaszkami, rozmowom z nimi, proszeniu o łaski, przynoszeniu kwiatów itp. Przy wejściu wybudowano mały kościółek Maria Santissima del Carmine.

Kult czaszek z cmentarza w Fontanelle trwał do połowy XX wieku. W 1969 r. kardynał Neapolu Ursi uznał, że taka pobożność przerodziła się w fetyszyzm i nakazał zamknięcie cmentarza. Ostatnio został on odrestaurowany jako obiekt historyczny i można go zwiedzać.