Ogorzałka zwyczajna

Systematyka i występowanie

Wyróżniono dwa podgatunki A. marila:

• Aythya marila marila – od Islandii przez Półwysep Skandynawski po Lenę, zasadniczo na północ od 60°N. Zimuje na wybrzeżach Europy Zachodniej i Środkowej, jeziorach środkowej i wschodniej Europy, wybrzeżach Morza Czarnego i Kaspijskiego. Sporadycznie pojawia się na Wyspie Niedźwiedziej, Jan Mayen, w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie i na Azorach. W Polsce zimuje dość licznie na wybrzeżu Bałtyku i nielicznie w głębi kraju, głównie w czasie ciężkich zim. Spotykana od października do kwietnia.
• Aythya marila nearctica – od Leny przez Kamczatkę, Aleuty i Alaskę po atlantyckie wybrzeże Kanady. Zimuje na wybrzeżach Japonii, na wybrzeżu Morza Żółtego i Wschodniochińskiego oraz wschodnim i zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej, a także nad Wielkimi Jeziorami Północnoamerykańskimi.

Morfologia

Cechy gatunku

Samiec w szacie godowej ma głowę, szyję i pierś czarne z zielonkawofioletowym metalicznym połyskiem, grzbiet szaroniebieskawy w brunatne prążki, boki i brzuch białe, ogon i podogonie czarne. Na ciemnych skrzydłach białe lusterko. Samica brązowa z jaśniejszym bokiem, białawym brzuchem, u nasady dzioba szeroka biała przepaska. Latem za okiem biaława plama, lusterko białe. Koło ucha widoczna biała plama. Młodociane i samiec w szacie spoczynkowej podobne do samicy w okresie godowym, choć u kaczora zawsze zostają prążki na grzbiecie, a pas u nasady dzioba jest węższy.

Bardzo podobna do czernicy, ale kaczor tego drugiego gatunku ma czarny grzbiet, a kaczka węższy pasek u nasady dzioba. Różnią się też dziobami – ogorzałki jest większy i rozszerzony na końcu, ale bez ciemnej plamki widocznej u czernicy. Na lęgowisku słychać ciche „wiik wiik wiu” kaczora i ochrypłe „kerrr” kaczki.

Wymiary średnie

długość ciała ok. 40–51 cmdługość skrzydła 18–23 cmrozpiętość skrzydeł 72–83 cmmasa ciała ok. 700–1300 g (średnio 950 g)

Ekologia

Biotop

Zbiorniki słodkiej wody o bogatej szacie roślinnej. Preferuje tundrę, lasotundrę i północną część tajgi. Bardziej na południe gnieździ się też na bagnach.

Gniazdo

W kwietniu przylatuje parami, a gniazduje w maju i czerwcu. Gniazdo usytuowane na ziemi w pobliżu wody, ukryte w krzakach, turzycach lub trawie. Gdy teren jest suchy, to jamka w gruncie wysłana suchą trawą. Na obszarach podmokłych lęgowa budowla ma 25 cm średnicy i 15 cm wysokości. W obu przypadkach gniazdo otoczone ciemnym puchem. Na niektórych wyspach gniazduje w koloniach.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju – czerwcu 6 do 13 brązowych, oliwkowych lub oliwkowoszarych jaj o średnich wymiarach 62 x 40 mm i średniej masie 67 g.

Okres lęgowy

Jaja wysiadywane są przez okres 24 do 28 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu, usamodzielniają się po 35–45 dniach. Do tego czasu kaczęta wodzone są przez matkę. Jesienne przeloty na zimowiska zaczynają się na początku września, choć najintensywniej zachodzą w październiku.

Pożywienie

Zwierzęta wodne, głównie mięczaki, uzupełnione przez zielone części roślin i nasiona. Pokarm zdobywa nurkując.

Ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski). Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.