Słonka zwyczajna

Występowanie

Zamieszkuje strefę lasów Eurazji – Europę, Azję aż po Japonię na wschodzie oraz północne Indie i Kaukaz na południu, a także Azory, Maderę, Wyspy Kanaryjskie. Nie występuje w wysokich górach Azji. To ptak wędrowny – przeloty odbywa od marca i kwietnia oraz od września do listopada. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego i Azji południowej i południowo-wschodniej.

Słonkę można spotkać na całym niżowym obszarze Polski, również w niższych partiach gór. To nieliczny, miejscami średnio liczny ptak lęgowy. Niektóre ptaki zostają na zimę. Część z nich przylatuje na wiosnę tylko na parę dni, po czym odlatuje dalej na północ. Przeloty odbywają się przeważnie wieczorami i nocami. Nie zagraża im wyginięcie.

Cechy gatunku

Ptak leśny o krępej sylwetce i charakterystycznym kształcie głowy i dzioba – czaszka jest z przodu i z tyłu skrócona, tak, że duże oczy znajdują się w nietypowej pozycji (przesunięte do tyłu i wierzchu głowy), pozwalającej śledzić otoczenia, gdy jest przyciśnięta do ziemi. Zwiększa to też kąt widzenia. We wzorzystym upierzeniu ochronnym brak wyraźnego dymorfizmu, zarówno wiekowego jak i płciowego. Na czole popielata plama, ciemię i potylica ciemnobrązowe, z poprzecznymi, szarymi paskami. Boki głowy i szyi jasnobrązowe. Przez oko i na policzku ciemne smugi. Wierzch ciała rdzawobrązowy z ciemnobrązowymi i popielatymi cętkami. Na wierzchu głowy widać czarne poprzeczne paski. Spód ciała szaropłowy z poprzecznym, falistym, brązowym prążkowaniem. Ma szerokie skrzydła na których widnieją szare pasy, podobnie jak i na wierzchu ciała. Dziób długi, prosty, mocny, cielisty z ciemnym, dobrze unerwionym i elastycznym końcem, ale krótszy od kszyka, a nogi krótkie.

Jej wielkość dorównuje prawie gołębiowi miejskiemu.

W razie niebezpieczeństwa słonka przyciska się do ziemi czekając aż potencjalny wróg zareaguje. Dopiero gdy zagrożenie staje się bezpośrednie, wznosi się w powietrze i klucząc znika między gałęziami.

Wymiary średnie

• Długość ciała ok. 31–36 cm
• Rozpiętość skrzydeł ok. 55–60 cm
• Masa ok. 145–440 g

Biotop

Zasiedla i lęgnie się na świetlistych podmokłych lub wilgotnych lasach mieszanych i liściastych z warstwą ziół i krzewów, również w borach z bogatym podszytem, bagnach, olsach, nad płytkimi strumieniami leśnymi i na podmokłych zagłębieniach terenu.

Toki

Wiosenne ciągi i toki samców mają miejsce na terenach z prześwitami w marcu i kwietniu. Samce w czasie spokojnych wieczorów przelatują nisko nad koronami drzew, porębami, skrajem lasu. Jednocześnie głosem starają się zwabić samicę, która ukrywa się w zaroślach na ziemi – to głuchy odgłos zwany chrapaniem kończący się wysokim gwizdem, tzw. psykaniem. Ma to wyznaczać terytorium osobnika. Jej odezwanie się daje przyzwolenie samcowi na zbliżenie. Opuszcza się wtedy na ziemię, stroszy pióra i rozkłada skrzydła oraz ogon zbliżając do partnerki. Samiec po kopulacji prowadzi samotniczy tryb życia, aż do kolejnego okresu lęgowego. Jednak zachodzi u tego gatunku rzadko spotykane u ptaków zjawisko poliandrii. Samica bowiem przyjmuje zaloty również innych samców i daje im przyzwolenie do kopulacji. Dopiero potem siada na gnieździe.

Gniazdo

To zagłębienie w ziemi, w gęstych zaroślach, pod zwisającymi gałęziami lub pod osłoną roślinności. Lęg wyścielony jest trawą i liśćmi.

Jaja

W ciągu roku samica wyprowadza jeden lub dwa lęgi, składając w marcu-lipcu szaro-gliniaste 4 jaja w brunatne plamki, podobnie jak u innych bekasowatych.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 20–24 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu. Początkowo podążają za matką, która wyszukuje im pokarmu. Są jednak na tyle samodzielne, że parę dni później same żerują, ale w razie niebezpieczeństwa samica może je przenieść w dziobie, przytrzymując za ogon i nogi, gdy biegnie po ziemi, lub przyciskając nogami do piersi w locie. Zdolność do lotu pisklęta uzyskują w wieku 6–7 tygodni i wtedy matka przestaje się nimi interesować. Samiec słonki nie bierze udziału ani w wysiadywaniu jaj, ani w wychowywaniu młodych.

Pożywienie

Dżdżownice, owady, ich larwy i inne bezkręgowce, a także nasiona roślin, głównie bylin łąkowych i leśnych, jagody i korzonki.

Długi dziób pozwala na łatwiejsze wyciąganie pokarmu z pulchnej gleby leśnej w trakcie sondowania. Wynika to z tego, że nawet jak zagłębi się ona w ziemi, może rozchylić koniec dzioba i schwytać zdobycz. Pozostała jego część jest zamknięta, więc nie nabiera ziemi.

Ochrona

W Polsce gatunek łowny od dnia 1 września do dnia 21 grudnia (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 roku) z okresem ochronnym. Jest jednym z bardziej poszukiwanych gatunków przez myśliwych. Ptakom najbardziej zagraża utrata siedlisk przez osuszanie podmokłych terenów leśnych.

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 28 lutego 1970 r. znaczek pocztowy przedstawiający słonkę zwyczajną o nominale 1,15 zł, w serii Ptaki łowne. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Jerzy Desselberger. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.