Krokodyl nilowy

Krokodyl nilowy (Crocodylus niloticus) jest jednym z najbardziej niebezpiecznych drapieżników Afryki, zamieszkującym słodkowodne siedliska w 26 krajach na kontynencie. Od 1996 roku IUCN klasyfikuje go jako gatunek najmniejszej troski (Least Concern), co świadczy o dobrej kondycji populacji tych krokodyli w Afryce subsaharyjskiej, szczególnie w regionach centralnych, wschodnich i południowych. Są obecne w jeziorach, rzekach i bagnach, a czasami również w jeziorach słonawych i deltach, chociaż rzadko zapuszczają się do wód słonych.

Dorosłe samce krokodyli nilowych zazwyczaj mierzą od 3,5 do 5 metrów długości i ważą od 225 do 750 kg. Jednak niektóre osobniki mogą dorastać nawet do ponad 6 metrów i ważyć do 1 089 kg. Te gady są największymi słodkowodnymi drapieżnikami w Afryce i drugimi co do wielkości na świecie, po krokodylu różańcowym. Samice są zazwyczaj około 30% mniejsze od samców, ale mają równie masywne, łuskowate i ciężko opancerzone ciała.

Jako drapieżniki najwyższego szczebla, krokodyle nilowe mają zróżnicowaną dietę obejmującą ryby, gady, ptaki i ssaki. Są znane ze swojego stylu polowania z zasadzki, cierpliwie czekając na idealny moment, aby zaatakować z ugryzieniem tak silnym, że niemal niemożliwe jest ucieczka. Co ciekawe, wykazują również zachowania społeczne, takie jak dzielenie miejsc do opalania i wspólnych źródeł pożywienia oraz utrzymywanie ścisłej hierarchii opartej na wielkości. Samice chronią swoje jaja i młode przez pewien czas, chociaż młode muszą w końcu radzić sobie same. Pomimo swojego ochronnego statusu, krokodyle nilowe są odpowiedzialne za setki ludzkich ofiar śmiertelnych każdego roku.

Nazwa "Crocodylus niloticus" pochodzi z greki, odnosząc się zarówno do ich szorstkiej skóry, jak i związku z rzeką Nil. Są znane pod różnymi nazwami w całej Afryce, w tym jako krokodyl afrykański, etiopski, pospolity lub czarny. Chociaż nie są oficjalnie uznawane żadne podgatunki, regionalne różnice w wyglądzie i wielkości doprowadziły do pewnych propozycji. Ostatnie badania sugerują, że krokodyl zachodnioafrykański (Crocodylus suchus) jest odrębnym gatunkiem blisko spokrewnionym z krokodylami wschodnioafrykańskimi.

Krokodyle nilowe mają ciemny brązowy kolor z bladymi, czarnymi plamami i paskami na grzbiecie oraz żółtawym spodem. Ich zielone oczy i ubarwienie skutecznie kamuflują je w naturalnych siedliskach. Morfologicznie dzielą typowe cechy krokodyli: czworonożną postawę, potężny ogon, łuskowatą skórę, wydłużone szczęki i czterokomorowe serce, które umożliwia efektywne utlenianie krwi. Mają błonę migawkową chroniącą ich oczy i potrafią wstrzymywać oddech przez nawet dwie godziny dzięki wysokim poziomom kwasu mlekowego we krwi.

Ich czaszki mają od 64 do 68 ostrych zębów, które mogą być wymieniane przez całe życie. Młode posługują się zębem jajowym, aby wydostać się z jajka. Z długim pyskiem i siłą ugryzienia wynoszącą 22 kN (5 000 lbf), ich szczęki są niesamowicie potężne, chociaż mięśnie odpowiedzialne za ich otwieranie są na tyle słabe, że człowiek może je zamknąć. Samce są większe od samic, zwłaszcza po osiągnięciu dojrzałości płciowej.

Krokodyle nilowe są szeroko rozprzestrzenione w całej Afryce, z izolowanymi populacjami na Madagaskarze. Zamieszkują różnorodne środowiska wodne i mogą tolerować wody słone. Inwazyjne populacje zostały nawet znalezione w południowej Florydzie, chociaż nie wiadomo, czy się tam rozmnażają.

Pod względem behawioralnym te krokodyle spędzają dużo czasu na opalaniu się i są bardzo świadome swojego otoczenia. Mogą być agresywne, jeśli czują się zagrożone, i mają bogaty zakres wokalny oraz dobre słuch. Na lądzie i w wodzie poruszają się sprawnie i połykają kamienie (gastrolity) wspomagające trawienie. Mit o ich relacji z ptakami, takimi jak czajka egipska, nie ma solidnych dowodów.

Jako drapieżniki szczytowe, krokodyle nilowe polują zarówno w wodzie, jak i na lądzie, używając taktyk zasadzki. Mogą długo wytrzymywać bez jedzenia dzięki swojemu metabolizmowi ektotermicznemu. Ich dieta zmienia się wraz z wielkością; młode krokodyle jedzą owady i inne bezkręgowce, podczas gdy dorosłe biorą większe ofiary, w tym ryby, gady, ptaki i ssaki. Są znane z padlinożerstwa i kradzieży zdobyczy innym drapieżnikom, a ich techniki polowania obejmują zaganianie ryb i współpracę w blokowaniu migrujących ryb.

Krokodyle nilowe osiągają dojrzałość płciową w wieku od 12 do 16 lat. Samce dojrzewają przy długości około 3,3 metra, podczas gdy samice dojrzewają między 2,2 a 3 metrami. Składają jaja w gniazdach wykopanych w piaszczystych lub ziemnych brzegach, a wielkość miotów różni się w zależności od wielkości samicy. Temperatura gniazda determinuje płeć młodych, a matka chroni je przez okres do dwóch lat. Jednak tylko około 1% młodych krokodyli przeżywa do dorosłości, głównie ze względu na drapieżnictwo.

Działania ochronne pomogły populacjom krokodyli nilowych odzyskać się po poważnych spadkach spowodowanych polowaniem na skórę i mięso. Obecnie są hodowane na mięso i skórę w niektórych częściach Afryki, z programami zrównoważonego pozyskiwania. Niemniej jednak zagrożenia takie jak utrata siedlisk, zanieczyszczenie i działalność człowieka nadal wpływają na ich populacje.

Krokodyle nilowe są znane z ataków na ludzi, powodując setki zgonów rocznie. Są bardziej skłonne do ataków na ludzi ze względu na swoją bliskość do ludzkich populacji i dużą wielkość. Większość ataków ma miejsce, gdy ludzie znajdują się w pobliżu wody, a nieostrożne zachowanie zwiększa ryzyko. Pomimo ich budzącej grozę reputacji, przy odpowiednich środkach ostrożności, interakcje między ludźmi a krokodylami nilowymi mogą być zarządzane.