Fakty o: Cyranka zwyczajna
Cyranka zwyczajna, cyranka – gatunek wędrownego ptaka wodnego średniej wielkości, z rodziny kaczkowatych. Mimo wielkiego zasięgu występowania nie wyróżnia się podgatunków.
Występowanie
Zamieszkuje niemal całą Eurazję: Europę poza północną częścią Półwyspu Skandynawskiego i Półwyspem Iberyjskim, a w Azji pasem po Pacyfik i Japonię. Przeloty w marcu - kwietniu i sierpniu - październiku. Wędrowne ptaki europejskie zimują w basenie Morza Śródziemnego, środkowej i wschodniej Afryce, gdzie docierają na półkulę południową. Populacje azjatyckie zimują w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej, docierając aż do Nowej Gwinei.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu (rozmieszczony nierównomiernie, lokalnie może być liczny). Według szacunków, w latach 2008–2012 populacja cyranki w Polsce liczyła 2000–3000 par lęgowych. Głównym obszarem lęgowym są Kotlina Biebrzańska oraz bagienna dolina Narwi.
Morfologia
- Cechy gatunku
- Samiec w szacie godowej ma głowę i szyję brązową. Nad okiem ku karkowi biegnie łukiem biały pas – taka brew jest wyjątkowa u kaczek. Pierś również brązowa, ale jaśniejsza i pokryta drobnymi, ciemnymi cętkami. Boki białe z drobnym, czarnym prążkowaniem (z większej odległości wyglądają więc na szare). Grzbiet brązowy z długimi ozdobnymi piórami, na skrzydłach sinoniebieskie plamy, lusterka bladozielone z metalicznym połyskiem. Samica i samiec w szacie spoczynkowej, a także młodociane są brązowe z ciemnym deseniem. U kaczora tylko skrzydła zachowują barwy szaty godowej. Wierzch skrzydeł jaśniejszy niż u cyraneczki. Szarobrązowe lusterko mieni się na zielono, ale jest słabo widoczne. Dziób przeważnie jest szary. Charakterystyczny dla tego gatunku u obu płci jest tylny brzeg skrzydeł. Od cyraneczki różni się kolorem skrzydełka kciukowego: u cyranki jest ono jasnoniebieskie, u cyraneczki – ciemnoniebieskie.
- Wymiary średnie
- dł. ciała ok. 36–41 cmdługość skrzydła 21 cmrozpiętość skrzydeł 58–65 cmdługość dzioba ok. 7–11 cmmasa ciała ok. 280–550 g
Ekologia
- Biotop
- Gęsto zarośnięte zbiorniki wodne. Często są to niewielkie stawy, a nawet rowy melioracyjne.
- Toki
- Wiosenne powroty w marcu i kwietniu cyranki wykonują już parami. Osobliwy jest lot godowy samców, w stadkach nad powierzchnią akwenu. Przy siadaniu na wodzie słychać szybkie klaskanie ich skrzydeł. Samiec pływa za samicą, trzymając dziób tuż przy jej ogonie. Jednocześnie stroszy pióra na łopatkach i na głowie, rytmicznie nią kiwając. Przy zarzucaniu łba na plecy wydaje głośne „trreb”. Samica odzywa się cichym „knek”.
- Gniazdo
- Głębokie obniżenie wyłożone roślinami i puchem, umieszczone na terenach bagnistych, wolno płynących zarośniętych wodach, nad kanałami lub stawami. Rzadziej samica ukrywa gniazdo w trzcinie, turzycach lub na polu. Od gniazd cyraneczki różni je wyścielenie piórami z białym pasem pośrodku.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając od kwietnia do czerwca 6 do 12 żółtawych lub brunatnych jaj.
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane „twardo” przez okres 24 dni przez samicę. Pisklęta są półzagniazdownikami (gniazdo opuszczają po 24 godzinach). Opiekuje się nimi wyłącznie samica. Samiec strzeże gniazda jedynie podczas znoszenia jaj i w początkowym okresie wysiadywania. Najpóźniej po dwóch dniach od wyklucia matka prowadzi pisklęta nad wodę. Zdolność lotu osiągają po około 1 miesiącu. Kaczęta w puchu mają czarny pas pociągnięty przez oko, łączący się z podobnym pasem podocznym. Oba sięgają do dzioba. Młode podobne są do rodziców. W lipcu rodziny zbierają się w małe stadka, choć nie tak liczne jak u cyraneczki.
- Pożywienie
- Rośliny wodne, zarówno ich części zielone jak i nasiona, uzupełnione przez drobne zwierzęta wodne – bezkręgowce, drobne ryby i kijanki.
Ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski). Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej.
Gwineę