Krokuta cętkowana

Plamista hiena, często nazywana hieną śmiejącą się, jest jedynym istniejącym członkiem rodzaju Crocuta i zamieszkuje Afrykę Subsaharyjską. Według IUCN gatunek ten jest klasyfikowany jako "najmniejszej troski" z powodu dużej populacji, szacowanej na 27 000 do 47 000 osobników, oraz szerokiego zasięgu występowania. Jednakże, są narażone na zagrożenia związane z utratą siedlisk i kłusownictwem poza obszarami chronionymi. Co ciekawe, plamista hiena mogła wywodzić się z Azji, a wędrowała po Europie aż do końca późnego plejstocenu.

Fizycznie, plamista hiena jest największym członkiem rodziny Hyaenidae. Jej budowa przypomina niedźwiedzia, ma zaokrąglone uszy, plamistą sierść, wyspecjalizowane zęby, mniejszą liczbę sutków, a samice posiadają pseudo-penis, nie mając zewnętrznego otworu waginalnego. Społecznie, plamiste hieny są najbardziej towarzyskimi z Carnivora, żyjąc w dużych grupach złożonych z zachowaniami analogicznymi do niektórych naczelnych. Jednak ich struktura społeczna jest konkurencyjna, z hierarchią dominacji determinującą dostęp do zasobów. To matriarchalne społeczeństwo, w którym samice są większe i dominują nad samcami.

Plamiste hieny są wysoce adaptacyjnymi drapieżnikami, zdolnymi zarówno do polowania, jak i padlinożerstwa. Potrafią trawić skórę, kości i inne twarde materiały zwierzęce, co czyni je bardzo wydajnymi. Polują samodzielnie, w małych grupach lub w dużych stadach, często przemykając przez stada, aby wybrać ofiarę, którą mogą ścigać z prędkością do 60 km/h.

W ciągu historii, plamiste hieny miały interakcje z ludźmi sięgające okresu górnego paleolitu, często przedstawiane w starożytnej sztuce. Mają przeważnie negatywną reputację w kulturze zachodniej i afrykańskim folklorze, postrzegane jako brzydkie, tchórzliwe, chciwe, łakome i niebezpieczne. Grupa specjalistów od hien IUCN zauważa, że ten negatywny wizerunek szkodzi ich szansom na przetrwanie.

Gatunek Crocuta czerpie swoją nazwę naukową od starożytnego greckiego słowa "Krokottas" które ma swoje korzenie w sanskryckich słowach "koṭṭhâraka" i "kroshṭuka." Historycznie, plamiste i pręgowane hieny były często mylone lub rozróżniane według geografii, a nie cech fizycznych. Europejczycy tacy jak Willem Bosman i Peter Kolben opisali je szczegółowo w XVII i XVIII wieku, a Thomas Pennant i Johann Erxleben później uznali Crocuta za odrębny rodzaj.

Plamiste hieny wykazują znaczną zmienność w czasie i przestrzeni, kiedyś obejmując prawie całą Afrykę i Eurazję. Mimo to, wszystkie plamiste hieny należą do jednego podgatunku. Badania sugerują, że pochodziły z Azji, z trzema wydarzeniami migracyjnymi z Afryki do Eurazji. Przodkowie Crocuta oddzielili się od Hyaena około 10 milionów lat temu, a ich zachowania społeczne rozwijały się w odpowiedzi na konkurencję z innymi drapieżnikami.

Anatomicznie, plamista hiena ma silną szyję i przednią część ciała, zaokrąglony zad, szeroką i płaską głowę, zaokrąglone uszy i krótki ogon. Samice są większe od samców i posiadają pseudo-penis. Mają potężny zgryz zdolny do miażdżenia kości.

Plamiste hieny żyją w dużych, matriarchalnych klanach o złożonych strukturach społecznych. Są terytorialne, broniąc swoich obszarów poprzez wokalizacje, znakowanie zapachowe i patrole graniczne. Rozmnażanie jest promiskuityczne, z samicami preferującymi młodszych samców, a samcami wykazującymi zachowania uległe. Młode rodzą się z otwartymi oczami i zębami, wykazując agresywne zachowania krótko po urodzeniu.

Te hieny są inteligentne, z zachowaniami społecznymi i umiejętnościami rozwiązywania problemów porównywalnymi do naczelnych. Polują na różne ofiary, głównie średniej i dużej wielkości ssaki kopytne, i są wydajne w konsumowaniu swoich zdobyczy. Spotykają konkurencję ze strony lwów, gepardów, lampartów, dzikich psów afrykańskich, szakali, wilków i innych gatunków hien.

Plamiste hieny komunikują się za pomocą języka ciała i szerokiej gamy wokalizacji, z wysokimi dźwiękami wskazującymi strach lub uległość, a niskimi dźwiękami wyrażającymi agresję. Są podatne na różne choroby i pasożyty, ale narażenie na wściekliznę i inne infekcje nie wpływa znacząco na ich przeżywalność.

Historycznie, ich zasięg obejmował Europę, ale obecnie są ograniczone do Afryki Subsaharyjskiej, głównie w obszarach chronionych. Zamieszkują różnorodne środowiska, od półpustyń po otwarte lasy i górskie lasy. Gatunek ten ma złożone relacje z ludźmi, występując znacząco w afrykańskim folklorze i mitologii, często przedstawiany negatywnie w kulturze zachodniej. Sporadycznie atakują bydło i ludzi, szczególnie tam, gdzie są przyzwyczajone do padlinożerstwa na ludzkich szczątkach.

W obszarach miejskich plamiste hieny mogą stanowić problem, grzebiąc w śmieciach i polując na zwierzęta zdziczałe. Są polowane na potrzeby medycyny tradycyjnej i mięsa z buszu, choć rzadko. W niewoli plamiste hieny są łatwe w utrzymaniu i mogą żyć do 25 lat, ale nie są powszechnie reprezentowane w ogrodach zoologicznych. Pomimo swojej adaptacyjności, stają czoła wyzwaniom związanym z ekspansją ludzką i negatywnym postrzeganiem.