Herbatnik

Typy, rodzaje i odmiany herbatników

Herbatniki to rodzaj pieczywa cukierniczego trwałego, o strukturze drobnoporowatej lub wielowarstwowej, z ciasta nielaminowanego lub laminowanego na bazie mąki, tłuszczu (np. masła), cukru i środków spulchniających wzbogaconego dodatkami smakowo-zapachowymi.

Wyróżnia się dwa typy herbatników: laminowane i nielaminowane, które dzielą się na dwa rodzaje: przekładane i nieprzekładane nadzieniem. Wśród herbatników przekładanych nadzieniem wyróżnia się następujące odmiany ze względu na nadzienie: cukrowo-tłuszczowe, pralinowe, z jąder nasion oleistych. Herbatniki laminowane nieprzekładane dzielą się na: cukrowe, mało cukrowe i bezcukrowe, a nielaminowane na cukrowe, cukrowo-biszkoptowe, mało cukrowe i bezcukrowe. Jedną z odmian herbatników laminowanych są krakersy.

Nazwa

Wyraz herbatnik, kojarzy się z napojem herbacianym, wraz z którym bywa serwowany podczas niezobowiązujących spotkań towarzyskich.

Brytyjski biscuit i amerykański cookie

W języku angielskim słowo biscuit odnosi się do dwóch różnych produktów – w amerykańskiej odmianie języka angielskiego biscuit oznacza mały, miękki wypiek, przypominający scone, natomiast w brytyjskiej odmianie języka angielskiego biscuit to herbatnik. Różnica w znaczeniu związana jest z etymologią słowa "biscuit".

Średniofrancuskie słowo bescuit pochodzi od łacińskich słów bis (dwa razy) i coctus – imiesłów przymiotnikowy bierny od czasownika coquere (gotować), a co za tym idzie, oznacza "dwa razy gotowane". Nazwa ta nawiązuje do sposobu ich przyrządzania – ciastka były pierwotnie wytwarzane w dwukrotnym procesie obróbki termicznej: najpierw pieczone, a następnie suszone w „wolnym piecu”. Termin ten został adaptowany do języka angielskiego w XIV wieku. Słowo "bisquite" w średnioangielskim oznaczało twardy, dwa razy pieczony produkt.

Wypiek ten znany jest w całej Europie, pod następującymi nazwami:

• Biscotti w średniowiecznym włoskim
• Bescuit w języku francuskim
• Zwieback w języku niemieckim
• Bisquit w języku niderlandzkim
• Galleta w języku hiszpańskim
• Herbatnik w języku polskim

Od ok. 1703 w języku niderlandzkim twarde ciastko podobne do herbatnika nazywano koekje, co jest zdrobnieniem słowa koek (ciastko). Może to być związane z rosyjskim lub ukraińskim tłumaczeniem, gdzie nazwę ciasteczek do herbaty – biszkoptów, tłumaczono jako biscuit.

Różnica między wtórnym holenderskim słowem a tym pochodzenia łacińskiego wynika z różnych technologii pieczenia ciasta – herbatników i biszkoptów. Ponadto, biscuit to również rodzaj piernika, jakim są herbatniki imbirowe.

Kiedy Europejczycy zaczęli emigrować do Stanów Zjednoczonych, doszło do kolizji znaczeniowej. Takie samo określenie oznaczało różniące się produkty w zależności od grupy etnicznej. Dla ujednoznacznienia, po amerykańskiej wojnie o niepodległość przeciw Brytyjczykom, przyjęto w amerykańskiej wersji języka angielskiego słowo cookie, dla odróżnienia od maleńkich chlebków wypiekanych na zaczynie, bardzo popularnych w południowych stanach USA, które pozostały przy swojej zwyczajowej nazwie biscuit.

Zalety w przechowalnictwie

Walory odżywcze, oraz łatwość przechowywania i przenoszenia, oraz długotrwałość przydatności do spożycia, sprawiły że herbatnik stał się rodzajem żywności przydatnym na długich trasach, w szczególności na morzu.

Herbatniki jako składowa racji żywnościowej w angielskiej marynarce wojennej

Podczas wojny z hiszpańską Armadą w 1588 roku, dzienna dieta na pokładzie angielskiego statku Royal Navy przewidywała herbatniki plus 1 galon piwa. Za panowania królowej Wiktorii, herbatniki nadal stanowiły ważną część żeglarskiej diety, lecz były już produkowane przez specjalistyczne maszyny. W 1814 herbatniki w diecie żeglarskiej zastąpiła żywność konserwowana. Konserwy z wołowiny w puszkach zostały oficjalnie wprowadzone do Royal Navy w 1847 roku jako racje żywnościowe, redukując podstawową w tym zakresie, dotychczasową rolę herbatników.