U stręczycielki

U stręczycielki albo: Kuplerka albo: Rajfurka – obraz Jana Vermeera z 1656 roku. Dzieło jest sygnowane – sygnatura znajduje się w prawym dolnym roku. Jest także datowane, jako jedno z trzech w całym dorobku malarza.

Obraz powstał w 1656 roku, co oznacza, że jest trzecim w kolejności spośród dzisiaj znanych obrazów Vermeera. Albert Blankert zauważył, że "Kuplerka" pozostaje dziełem odosobnionym w oeuvre artysty – z jednej strony nie należy do malarstwa historycznego, tak jak dwa wcześniejsze obrazy, ale nie do końca można zaliczyć go do tego rodzaju malarstwa, jakie uprawiał przez resztę życia. Nie jest to bowiem scena rozgrywająca się w eleganckim wnętrzu z wytwornymi postaciami. Wraz z tym płótnem przeszedł jednak ostatecznie do nurtu rodzajowego.

Przedstawiona scena ma miejsce w domu schadzek. Tego rodzaju przedstawienia, do których można zaliczyć także sceny w karczmach, tematykę chłopską i bójki pijaków, w malarstwie holenderskim drugiej połowy XVII wieku pojawiają się przede wszystkim u Jana Steena. Przed 1650 mistrzami tej tematyki byli m.in. Adriaen Brouwer i Adriaen van Ostade. Przedstawienia prostytucji wywodzi się z przedstawień syna marnotrawnego, który roztrwonił majątek z nierządnicami, nie pozbawionych przesłania moralnego. Pokazywały, jak łatwo stracić pieniądze w domu schadzek i jak niezbędne jak zachowanie umiaru w piciu. Głównym jednak tematem tego obrazu jest handel miłością, co obrazuje mężczyzna, płacący dziewczynie za jej usługi.

Prawdopodobnie Vermeer zainspirował się płótnem Dircka van Baburena, który należał do jego teściowej. Później dwa razy Vermeer umieścił go w malowanych przez siebie obrazach: w Koncercie (ok. 1664) i Dziewczynie siedzącej przy klawesynie (ok. 1674-75). W przeciwieństwie do obrazu Baburena, mimika i gesty w dziele U stręczycielki nie są tak ekspresyjne.