Kazanie Skargi

"Kazanie Skargi" często nazywane "Kazaniem Skargi" to wyjątkowy obraz olejny autorstwa Jana Matejki, ukończony w 1864 roku. Można podziwiać to arcydzieło w Muzeum Narodowym w Warszawie. Obraz żywo oddaje moment, w którym jezuita Piotr Skarga, kluczowa postać polskiej kontrreformacji, napomina polską elitę za zaniedbywanie interesów narodowych.

To, co sprawia, że obraz jest nadzwyczajny, to jego historyczna głębia oraz rozpoznawalne wizerunki znaczących postaci z tamtej epoki. Matejko zawarł na obrazie swoją podobiznę jako Skargi. Dzieło jest imponujących rozmiarów, zajmuje ponad 8 metrów kwadratowych, i oznaczało nowy etap w karierze Matejki, przyciągając powszechną uwagę, kiedy zadebiutowało w Krakowie. Ostatecznie hrabia Maurycy Potocki zakupił je za pokaźną sumę.

Osadzone na początku XVII wieku, dzieło przedstawia Polskę pełną politycznego zamętu, podzieloną między potężnymi magnatami a królami wybieranymi przez szlachtę, chwiejącą się na krawędzi anarchii. Matejko uwiecznił płomienne kazanie Skargi, podkreślając jego trwały wpływ na polską historię. Choć obraz nie jest wiernym odwzorowaniem faktów historycznych, jego celem jest przekazanie silnego przesłania, a nie dokładnych szczegółów, ukazując gwałtowną krytykę Skargi wobec polskiego rządu.

Matejko przedstawił różne postacie historyczne, z których każda reaguje na kazanie Skargi w sposób odzwierciedlający ich rolę w historii. W kompozycji pojawiają się znane osobistości, takie jak król Zygmunt III Waza i inni kluczowi gracze tamtych czasów. Ukazanie politycznych napięć i zbliżającego się konfliktu wewnętrznego dodaje bogatą warstwę narracyjną.

Sukces "Kazania Skargi" przyniósł Matejce szerokie uznanie, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Zdobył członkostwo w Towarzystwie Naukowym Krakowskim oraz złoty medal na Salonie Paryskim w 1865 roku. Krytycy chwalili obraz za jego kompozycję i znaczenie dla epoki kontrreformacji, porównując dzieło Matejki do prac znanych artystów, takich jak Paul Delaroche i Louis Gallait.