Rejtan (obraz Jana Matejki)

„Rejtan, czyli upadek Polski” to słynny obraz olejny polskiego artysty Jana Matejki, ukończony w 1866 roku. To monumentalne dzieło przedstawia emocjonalny protest Tadeusza Rejtana przeciwko I rozbiorowi Polski podczas Sejmu Rozbiorowego w 1773 roku. Nie jest to jedynie historyczna ilustracja, lecz również alegoria burzliwych czasów Polski. Dziś uchodzi za jedno z najbardziej znanych dzieł Matejki, symbolizując szczery krzyk oporu.

Historia obrazu koncentruje się wokół Tadeusza Rejtana, posła na Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1773 roku Sejm był pod ogromnym naciskiem, aby zaakceptować terytorialne żądania Rosji, Prus i Austrii, co doprowadziło do I rozbioru Polski. Dramatyczny protest Rejtana, polegający na fizycznym zablokowaniu drzwi izby sejmowej, był próbą powstrzymania akceptacji tych zagranicznych żądań.

Portret Matejki tego momentu, choć nieco teatralny, oddaje istotę wydarzenia. Obraz symbolizuje wszystkie trzy rozbiory Polski i zawiera wybitne postacie historyczne tamtej epoki. Początkowo dzieło wzbudzało kontrowersje w Polsce. Krytycy oskarżali Matejkę o czarnowidztwo i wykorzystywanie wydarzeń historycznych do autopromocji. Jednak z czasem obraz zyskał uznanie za swoją wartość edukacyjną i emocjonalny wpływ.

„Rejtan, czyli upadek Polski” to nie tylko dzieło historyczne. Krytykuje rosyjską ingerencję w sprawy polskie i podkreśla zdradę niektórych polskich arystokratów. Obraz stał się symbolem patriotycznego sprzeciwu i moralnej odwagi, nawet w obliczu beznadziejnych sytuacji. Zainspirował różne formy artystycznej ekspresji w Polsce, w tym protestacyjne pieśni.

Dziś obraz jest wystawiany na Zamku Królewskim na Wawelu, w Narodowej Kolekcji Sztuki w Warszawie. Służy jako przejmujące przypomnienie trudnej historii Polski i świadectwo nieustającego ducha protestu oraz patriotyzmu.